«Սողոմոն Թեհլիրեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added

Գծային

17:29, 26 Հոկտեմբեր 2015-ի տարբերակ

Կաղապար:Տեղեկաքարտ Անձ (արեւմտահայերէն) Սողոմոն Թեհլիրեան (2 Ապրիլ 1897 - 23 Մայիս 1960), Հայոց ցեղասպանութեան վերապրող եւ ազգային հերոս, որ գնդակահարած է երիտթուրքերու ներքին գործոց նախարար եւ Հայոց ցեղասպանութեան գլխաւոր կազմակերպիչ՝ Թալէաթ Փաշային։

Կենսագրութիւն

Սողոմոն Թեհլիրեան ծնած է 1896 թուականին Պակառիճ, որ կը գտնուի արեւելիան Հայաստանի մէջ, ուր առած է նախնական կրթութիւն։ Ապա ուսումը շարունակած է Էրզնկայի Կեդրոնական ուսումնարանը եւ աւարտած է 1912 թուականին, որմէ ետք փոխադրուած է Սեբիա 1913ին։ Երբ հազիւ սկսաւ Առաջին Համաշխարհային Պատերազմը, ան մեկնեցաւ Հայաստան, ուր մասնակցեցաւ կամաւորական շարժումին՝ Անդրանիկ Գունդին մէջ։ 1915 թուականին Թեհլիրեանը վերապրած է ցեղասպանութիւնը, եւ, որ շատ մեծ ազդեցութիւն մը ունեցած է անոր կեանքի ընթացքին։

1921 թուականին Թեհլիրեանը մասնակցած է Դաշնակցութեան Նեմեսիս գործողութեանը՝ իբրեւ պարտականութիւն ստանալով սպաել Եղեռնի գլխաւոր կազմակերպիթին՝ Թալէաթ փաշային։ Նոյն տարին՝ Մարտ 15ին Պեռլինի Շարլոտենբուրկ թաղամասին Հաէտենպերկ փողոցը Սողոմոն Թըհլիրեան կը գնդակահարէ Թալէաթին եւ ապա զինք կը ձերբակալեն։ Սակայն 1921 Յունիս 2-ին գերմանական դատարանը կը ճանչնայ Սողոմոն Թեհլիրեանը իբրեւ անպարտ։ Անոր կը պաշտպանէին երեք դատապաշտպաններ, որոնցմէ մէկը տոքթոր Թէոտոր Նիմայերն էր՝ օրէնսդրութեան Փրոֆ. Քիլի համալսարանէն։

Թեհլիրեան՝ արդէն իսկ արդարացուած, երկար տարիներ ապրած է Հարաւսլաւեայի մայրաքաղաք՝ Պելկրատի Տալմատինսկա փողոցի թիւ 78 տունը։ 1945 թուականէն ետք բնակութիւն հաստատած է ԱՄՆ-ի Ֆրեզնօ քաղաքը, եւ մահացած է 1960 թուականի Մայիս 23-ին այստեղ։ Ի յիշատակ Թեհլիրեանի՝ Ֆրէզնոյի, Թալին շրջանին Մաստարա գիւղի եւ Երեւանի մէջ կառուցուած է յուշարձան։

Սողոմոն Թեհլիրեանը՝ արուեստի մէջ

Պոպկան Վերտեան, Ծաղիկներս մնացին հեռու /վէպ Ս.Թեհլիրեանի մասին/, Երեւան, 1991։
Ռոպերթ Կարաեան, Արդարահատոյց /վիպակ նուիուած Ս. Թեհլիրեանին, պատմուածքներ, յօդուածներ/, Երեւան, 2004։
Պերճ Զէյթունցեան, Ոտքի, դատարանն է գալիս/ դրամա նուիրուած Ս. Թեհլիրեանի/, տես ,, մեծ լռութիւն/ դրամաներ/՛՛, Երեւան, 1985։

Գրականութիւն

Սողոմոն Թեհլիրեան, Վերյիշումներ, Երեւան, 1993։
Սողոմոն Թեհլերյանի դատավարութիւնը /սղագրական նիւթեր/, Երեւան, 1990։
Մակիչ Արզումանեան, Հայաստան. 1914-1917/, Երեւան, 1969։
Մհեր Կարապետեան, Հայաստանը 1912-1920 թուականներուն, Երեւան, 2003։

Արտաքին յղումներ

Կատեգորիա:1897 ծնունդներ (արւմտ․) Կատեգորիա:2 Ապրիլի ծնածներ Կատեգորիա:1960 մահեր (արւմտ․) Կատեգորիա:23 Մայիսի մահացածներ Կատեգորիա:Հայոց Ցեղասպանութեան ականատեսներ Կատեգորիա:Նեմեսիս գործողութեան մասնակիցներ Կատեգորիա:Ֆրեզնօ մահացածներ

@@ Տող 2. / Տող 2. @@
 {{Արևելահայերեն|Սողոմոն Թեհլերյան}}
 {{Տեղեկաքարտ Անձ (արեւմտահայերէն)
-| անուն ազգանուն = Սողոմոն Թեհլերեան
+| անուն ազգանուն = Սողոմոն Թեհլիրեան
 | բնագիր ԱԱՀ =
 | պատկեր = Soghomontehlirian1.jpg
@@ Տող 29. / Տող 29. @@
 | ստորագրութիւն =
 }}
-'''Սողոմոն Թեհլերեան''' ([[2 Ապրիլ]] [[1897 (արեւմտահայերէն)|1897]] - [[23 Մայիս]] [[1960 (արեւմտահայերէն)|1960]]), Հայոց ցեղասպանութեան վերապրող եւ ազգային հերոս, որ գնդակահարած է երիտթուրքերու ներքին գործոց նախարար եւ Հայոց ցեղասպանութեան գլխաւոր կազմակերպիչ՝ Թալէաթ Փաշային։
+'''Սողոմոն Թեհլիրեան''' ([[2 Ապրիլ]] [[1897 (արեւմտահայերէն)|1897]] - [[23 Մայիս]] [[1960 (արեւմտահայերէն)|1960]]), Հայոց ցեղասպանութեան վերապրող եւ ազգային հերոս, որ գնդակահարած է երիտթուրքերու ներքին գործոց նախարար եւ Հայոց ցեղասպանութեան գլխաւոր կազմակերպիչ՝ Թալէաթ Փաշային։
 == Կենսագրութիւն ==
-Սողոմոն Թեհլերեան ծնած է [[1896 (արեւմտահայերէն)|1896]] թուականին ''Պակառիճ'', որ կը գտնուի արեւելիան Հայաստանի մէջ, ուր առած է նախնական կրթութիւն։ Ապա ուսումը շարունակած է ''Էրզնկայ''ի Կեդրոնական ուսումնարանը եւ աւարտած է [[1912 (արեւմտահայերէն)|1912]] թուականին, որմէ ետք փոխադրուած է ''Սեբիա'' [[1913 (արեւմտահայերէն)|1913]]ին։ Երբ հազիւ սկսաւ ''Առաջին Համաշխարհային Պատերազմ''ը, ան մեկնեցաւ ''Հայաստան'', ուր մասնակցեցաւ կամաւորական շարժումին՝ Անդրանիկ Գունդին մէջ։ [[1915 (արեւմտահայերէն)|1915]] թուականին Թեհլերեանը վերապրած է ցեղասպանութիւնը, եւ, որ շատ մեծ ազդեցութիւն մը ունեցած է անոր կեանքի ընթացքին։
+Սողոմոն Թեհլիրեան ծնած է [[1896 (արեւմտահայերէն)|1896]] թուականին ''Պակառիճ'', որ կը գտնուի արեւելիան Հայաստանի մէջ, ուր առած է նախնական կրթութիւն։ Ապա ուսումը շարունակած է ''Էրզնկայ''ի Կեդրոնական ուսումնարանը եւ աւարտած է [[1912 (արեւմտահայերէն)|1912]] թուականին, որմէ ետք փոխադրուած է ''Սեբիա'' [[1913 (արեւմտահայերէն)|1913]]ին։ Երբ հազիւ սկսաւ ''Առաջին Համաշխարհային Պատերազմ''ը, ան մեկնեցաւ ''Հայաստան'', ուր մասնակցեցաւ կամաւորական շարժումին՝ Անդրանիկ Գունդին մէջ։ [[1915 (արեւմտահայերէն)|1915]] թուականին Թեհլիրեանը վերապրած է ցեղասպանութիւնը, եւ, որ շատ մեծ ազդեցութիւն մը ունեցած է անոր կեանքի ընթացքին։
-թուականին Թեհլերեանը մասնակցած է [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն (արեւմտահայերէն)|Դաշնակցութեան]] Նեմեսիս գործողութեանը՝ իբրեւ պարտականութիւն ստանալով սպաել Եղեռնի գլխաւոր կազմակերպիթին՝ Թալէաթ փաշային։ Նոյն տարին՝ Մարտ 15ին ''Պեռլին''ի ''Շարլոտենբուրկ'' թաղամասին ''Հաէտենպերկ'' փողոցը Սողոմոն Թըհլիրեան կը գնդակահարէ Թալէաթին եւ ապա զինք կը ձերբակալեն։ Սակայն ''1921'' [[Յունիս]] 2-ին գերմանական դատարանը կը ճանչնայ Սողոմոն Թեհլերեանը իբրեւ անպարտ։ Անոր կը պաշտպանէին երեք դատապաշտպաններ, որոնցմէ մէկը տոքթոր ''Թէոտոր Նիմայեր''ն էր՝ օրէնսդրութեան Փրոֆ. ''Քիլի'' համալսարանէն։
+թուականին Թեհլիրեանը մասնակցած է [[Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն (արեւմտահայերէն)|Դաշնակցութեան]] Նեմեսիս գործողութեանը՝ իբրեւ պարտականութիւն ստանալով սպաել Եղեռնի գլխաւոր կազմակերպիթին՝ Թալէաթ փաշային։ Նոյն տարին՝ Մարտ 15ին ''Պեռլին''ի ''Շարլոտենբուրկ'' թաղամասին ''Հաէտենպերկ'' փողոցը Սողոմոն Թըհլիրեան կը գնդակահարէ Թալէաթին եւ ապա զինք կը ձերբակալեն։ Սակայն ''1921'' [[Յունիս]] 2-ին գերմանական դատարանը կը ճանչնայ Սողոմոն Թեհլիրեանը իբրեւ անպարտ։ Անոր կը պաշտպանէին երեք դատապաշտպաններ, որոնցմէ մէկը տոքթոր ''Թէոտոր Նիմայեր''ն էր՝ օրէնսդրութեան Փրոֆ. ''Քիլի'' համալսարանէն։
-Թեհլերեան՝ արդէն իսկ արդարացուած, երկար տարիներ ապրած է Հարաւսլաւեայի մայրաքաղաք՝ Պելկրատի Տալմատինսկա փողոցի թիւ 78 տունը։ [[1945 (արեւմտահայերէն)|1945]] թուականէն ետք բնակութիւն հաստատած է ԱՄՆ-ի ''Ֆրեզնօ'' քաղաքը, եւ մահացած է [[1960 (արեւմտահայերէն)|1960]] թուականի Մայիս 23-ին այստեղ։ Ի յիշատակ Թեհլերեանի՝ Ֆրէզնոյի, ''Թալին'' շրջանին ''Մաստարա'' գիւղի եւ ''Երեւան''ի մէջ կառուցուած է յուշարձան։
+Թեհլիրեան՝ արդէն իսկ արդարացուած, երկար տարիներ ապրած է Հարաւսլաւեայի մայրաքաղաք՝ Պելկրատի Տալմատինսկա փողոցի թիւ 78 տունը։ [[1945 (արեւմտահայերէն)|1945]] թուականէն ետք բնակութիւն հաստատած է ԱՄՆ-ի ''Ֆրեզնօ'' քաղաքը, եւ մահացած է [[1960 (արեւմտահայերէն)|1960]] թուականի Մայիս 23-ին այստեղ։ Ի յիշատակ Թեհլիրեանի՝ Ֆրէզնոյի, ''Թալին'' շրջանին ''Մաստարա'' գիւղի եւ ''Երեւան''ի մէջ կառուցուած է յուշարձան։
-== Սողոմոն Թեհլերեանը՝ արուեստի մէջ ==
+== Սողոմոն Թեհլիրեանը՝ արուեստի մէջ ==
-* ''Պոպկան Վերտեան'', Ծաղիկներս մնացին հեռու /վէպ Ս.Թեհլերեանի մասին/, Երեւան, [[1991 (արեւմտահայերէն)|1991]]։
+* ''Պոպկան Վերտեան'', Ծաղիկներս մնացին հեռու /վէպ Ս.Թեհլիրեանի մասին/, Երեւան, [[1991 (արեւմտահայերէն)|1991]]։
-*''Ռոպերթ Կարաեան'', Արդարահատոյց /վիպակ նուիուած Ս. Թեհլերեանին, պատմուածքներ, յօդուածներ/, Երեւան, [[2004 (արեւմտահայերէն)|2004]]։
+*''Ռոպերթ Կարաեան'', Արդարահատոյց /վիպակ նուիուած Ս. Թեհլիրեանին, պատմուածքներ, յօդուածներ/, Երեւան, [[2004 (արեւմտահայերէն)|2004]]։
-*''Պերճ Զէյթունցեան'', Ոտքի, դատարանն է գալիս/ դրամա նուիրուած Ս. Թեհլերեանի/, տես ,, մեծ լռութիւն/ դրամաներ/՛՛, Երեւան, [[1985 (արեւմտահայերէն)|1985]]։
+*''Պերճ Զէյթունցեան'', Ոտքի, դատարանն է գալիս/ դրամա նուիրուած Ս. Թեհլիրեանի/, տես ,, մեծ լռութիւն/ դրամաներ/՛՛, Երեւան, [[1985 (արեւմտահայերէն)|1985]]։
 == Գրականութիւն ==
-*Սողոմոն Թեհլերեան, Վերյիշումներ, Երեւան, [[1993 (արեւմտահայերէն)|1993]]։
+*Սողոմոն Թեհլիրեան, Վերյիշումներ, Երեւան, [[1993 (արեւմտահայերէն)|1993]]։
 *Սողոմոն Թեհլերյանի դատավարութիւնը /սղագրական նիւթեր/, Երեւան, [[1990 (արեւմտահայերէն)|1990]]։
 *''Մակիչ Արզումանեան'', Հայաստան. [[1914-1917]]/, Երեւան, [[1969 (արեւմտահայերէն)|1969]]։
@@ Տող 57. / Տող 57. @@
 * [https://www.youtube.com/watch?v=iQ_ln-ZDfSE&feature=youtu.be La vengeance des Arméniens - Le procès de Tehlirian - Documentaire 2015]
-{{DEFAULTSORT:Թեհլերեան, Սողոմոն}}
+{{DEFAULTSORT:Թեհլիրեան, Սողոմոն}}
 [[Կատեգորիա:1897 ծնունդներ (արւմտ․)]]
 [[Կատեգորիա:2 Ապրիլի ծնածներ]]