«Փոքր Հայք» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added
Նոր էջ «Պատկեր:Ծոփք_Հայկական_Սովետական_Հանրագիտարան_(Soviet_Armenian_Encyclopedia).jpg|մինի|Մեծ Հայքի Ծոփք նահանգի քար...»:
Պիտակ: Տեսողական խմբագրիչը անջատուած է
 
No edit summary
Պիտակ: Տեսողական խմբագրիչը անջատուած է
 
Տող 2. Տող 2.
[[Պատկեր:Armenian_kingdom_of_Sophene-Commagene.png|մինի|320x320փքս|Ծոփք-Կոմմագենէի թագաւորութիւնը]]
[[Պատկեր:Armenian_kingdom_of_Sophene-Commagene.png|մինի|320x320փքս|Ծոփք-Կոմմագենէի թագաւորութիւնը]]
[[Պատկեր:Maps_of_the_Armenian_Empire_of_Tigranes.gif|մինի|300x300փքս|Ծոփքը [[Մեծ Հայք|Մեծ Հայքի]] կազմին մէջ [[Մեծն Տիգրան|Տիգրան Բ. Մեծի]] օրոք]]
[[Պատկեր:Maps_of_the_Armenian_Empire_of_Tigranes.gif|մինի|300x300փքս|Ծոփքը [[Մեծ Հայք|Մեծ Հայքի]] կազմին մէջ [[Մեծն Տիգրան|Տիգրան Բ. Մեծի]] օրոք]]
'''Ծոփք''' (Ծոփաց աշխարհ, Չորրորդ հայք, [[Յունարէն]]՝ ''Sophene''), [[Մեծ Հայք]]ի երկրորդ նահանգը։ Հիւսիսէն սահմանակից էր [[Բարձր Հայք |Բարձր Հայք]], հարաւէն՝ [[Աղձնիք]], արեւելքէն՝ [[Տուրուբերան]] նահանգներուն, իսկ արեւմուտքէն՝ [[Փոքր Հայք]]ին։ [[Արածանի]] գետով կը բաժնուէր երկու մասի՝ հարաւայինը կը կոչուէր Մեծ Ծոփք, հիւսիսայինը՝ Փոքր Ծոփք։
'''Ծոփք''' (Ծոփաց աշխարհ, Չորրորդ հայք, [[Յունարէն]]՝ ''Sophene''), [[Մեծ Հայք]]ի երկրորդ նահանգը։ Հիւսիսէն սահմանակից էր [[Բարձր Հայք |Բարձր Հայք]], հարաւէն՝ [[Աղձնիք]], արեւելքէն՝ [[Տուրուբերան]] նահանգներուն, իսկ արեւմուտքէն՝ [[Փոքր Հայք]]ին։ [[Արածանի]] գետով կը բաժնուէր երկու մասի՝ հարաւայինը կը կոչուէր Մեծ Ծոփք, հիւսիսայինը՝ Փոքր Ծոփք<ref>[https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095905405 Փոքր հայք]</ref>։
==Վարչական բաժանում==
==Վարչական բաժանում==
Ծոփքը բաղկացած էր հետեւեալ 8 գաւառներէն.
Ծոփքը բաղկացած էր հետեւեալ 8 գաւառներէն.
Տող 13. Տող 13.
*[[Դեգիք]]- կեդրոնը՝ [[Կռնի բերդ]]
*[[Դեգիք]]- կեդրոնը՝ [[Կռնի բերդ]]
*[[Գաւրէք]]- կեդրոնը՝ [[Լուսաթառիճ]]
*[[Գաւրէք]]- կեդրոնը՝ [[Լուսաթառիճ]]
==Պատմութիւն==
{{Մեծ Հայքի վարչական բաժանում}}
Ք.Ա. 2-րդ հազարամեակին Ծոփքի տարածքին ձեւաւորուած են առաջին ցեղային միաւորումները։ Խեթական թագաւոր Սուպիլուլի Ա.-ի արձանագրութիւններուն մէջ կը յիշուի Ծոփքի միասնական իշխանութեան մասին, որ ընդդիմացած է խեթական հզօր պետութեան եւ ապաստան տուած խեթ դժգոհ տարրերուն։ Ք.Ա. 13-9 դարերուն պարբերաբար ենթարկուելով [[Ասորեստան]]ի կողոպտչական արշաւանքներուն՝ դադրած է Ծոփքի զարգացումը։ Ք.Ա. 9-րդ դարու վերջին քարորդէն ետք Ծոփքը, ներառուելով [[Վանի Թագաւորութեան Քաղաքակրթութիւնը|Վանի թագաւորութեան]] կազմին մէջ, նոր վերելք ապրած է։ Ք.Ա. 4-րդ դարու սկիզբէն Ծոփքը եղած է [[Երուանդունիներ|Երուանդունիներու]] հայկական պետականութեան կազմին մէջ<ref>[https://akunq.net/am/?p=121 ՄԵԾ ՀԱՅՔԻ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐ, ՄԵՐ ԵՐԿԻՐԸ]</ref>։ Աշխարհագրականօրէն հելլենիստական կեդրոններուն մօտ ըլլալով՝ Ծոփք ապրած է տնտեսական եւ մշակութային նոր յառաջընթաց մը։ Սակայն Ք.Ա. 3-րդ դարու կիսուն Ծոփքը [[Սելեւկեան պետութիւն|Սելեւկեան պետութեան]] միջամտութեամբ անջատուած է Մեծ Հայքէն եւ կազմած անկախ թագաւորութիւն մը։ Ք.Ա. 3-րդ դարու վերջը [[Անտիոքոս Գ. Մեծը|Անտիոքոս Գ. Մեծ]] նուաճած է Ծոփքը եւ դարձած Սելեւկեան պետութեան նահանգ՝ զօրահրամանատար նշանակելով Զարեհը։ Հռոմի դէմ Մակնեզիոյ ճակատամարտին, Անտիոքոս Գ. Մեծի պարտութենէն ետք, Զարեհ Ծոփքը դարձեալ անկախ թագաւորութիւն հռչակած է։ Արտաքին քաղաքականութեան հարցերուն մէջ Զարեհ դաշնակցած է Մեծ Հայքի թագաւորին՝ [[Արտաշէս Ա.]]-ի հետ։ Զարեհին յաջորդած է Արկաթիաս, որ հիմնած է նոր մայրաքաղաք մը՝ [[Արկաթիակերտ]]ը։ Արկաթիոս սպաննուած է Սելեւկեան Անտիոքոս Դ. թագաւորին դէմ կռիւի ընթացքին։ Ծոփքի գահը անցած է Արկաթիոսի եղբօր՝ Մեհրուժանին, իսկ անկէ ետք՝ Արտանեսին։

Ք.Ա. 94-ին Տիգրան Բ. Մեծ տապալած է Արտանեսը եւ Ծոփքը վերամիաւորած Մեծ Հայքին։ Է.- Թ. դարերուն Ծոփքը դարձած է արաբա-բիւզանդական պատերազմներու ասպարէզ եւ ձեռքէ ձեռք անցած։ Թ. դարուն Ծոփքի արեւելեան գաւառները անցած են հայ [[Բագրատունիներու Թագաւորութիւն|Բագրատունիներ]]<nowiki/>ուն, իսկ արեւմտեան գաւառները մտած են [[Բիւզանդիոն|Բիւզանդիոնի]] [[Միջագետք]] բանակաթեմին մէջ։ 1555-ին եւ 1639-ին [[Սեֆեան Իրանի]] եւ [[օսմանյան Թուրքիա|օսմանեան Թուրքիոյ]] միջեւ կնքուած պայմանագիրով Ծոփքը գրաւած են օսմանեան թուրքերը։ Ծոփքի հոծ հայութիւնը բնաջնջուած է 1915–ին, [[Հայոց Ցեղասպանութիւն|Մեծ եղեռնի]] ատեն, փրկուածները տարագրուած են զանազան երկիրներ։

[[Ստորոգութիւն:Ծոփք]]
[[Ստորոգութիւն:Ծոփք]]
[[Ստորոգութիւն:Փոքր Ասիոյ պատմական շրջաններ]]
[[Ստորոգութիւն:Փոքր Ասիոյ պատմական շրջաններ]]
[[Ստորոգութիւն:Փոքր Ասիա]]
[[Ստորոգութիւն:Փոքր Ասիա]]
== Ծանօթագրութիւններ ==
{{Ծնթ․ցանկ}}

Ընթացիկ տարբերակը 18:29, 1 Փետրուար 2021ի դրութեամբ

Մեծ Հայքի Ծոփք նահանգի քարտէսը (Ծոփք-Կոմմագենէի թագաւորութիւն)
Ծոփք-Կոմմագենէի թագաւորութիւնը
Ծոփքը Մեծ Հայքի կազմին մէջ Տիգրան Բ. Մեծի օրոք

Ծոփք (Ծոփաց աշխարհ, Չորրորդ հայք, Յունարէն՝ Sophene), Մեծ Հայքի երկրորդ նահանգը։ Հիւսիսէն սահմանակից էր Բարձր Հայք, հարաւէն՝ Աղձնիք, արեւելքէն՝ Տուրուբերան նահանգներուն, իսկ արեւմուտքէն՝ Փոքր Հայքին։ Արածանի գետով կը բաժնուէր երկու մասի՝ հարաւայինը կը կոչուէր Մեծ Ծոփք, հիւսիսայինը՝ Փոքր Ծոփք[1]։

Վարչական բաժանում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծոփքը բաղկացած էր հետեւեալ 8 գաւառներէն.

Պատմութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ք.Ա. 2-րդ հազարամեակին Ծոփքի տարածքին ձեւաւորուած են առաջին ցեղային միաւորումները։ Խեթական թագաւոր Սուպիլուլի Ա.-ի արձանագրութիւններուն մէջ կը յիշուի Ծոփքի միասնական իշխանութեան մասին, որ ընդդիմացած է խեթական հզօր պետութեան եւ ապաստան տուած խեթ դժգոհ տարրերուն։ Ք.Ա. 13-9 դարերուն պարբերաբար ենթարկուելով Ասորեստանի կողոպտչական արշաւանքներուն՝ դադրած է Ծոփքի զարգացումը։ Ք.Ա. 9-րդ դարու վերջին քարորդէն ետք Ծոփքը, ներառուելով Վանի թագաւորութեան կազմին մէջ, նոր վերելք ապրած է։ Ք.Ա. 4-րդ դարու սկիզբէն Ծոփքը եղած է Երուանդունիներու հայկական պետականութեան կազմին մէջ[2]։ Աշխարհագրականօրէն հելլենիստական կեդրոններուն մօտ ըլլալով՝ Ծոփք ապրած է տնտեսական եւ մշակութային նոր յառաջընթաց մը։ Սակայն Ք.Ա. 3-րդ դարու կիսուն Ծոփքը Սելեւկեան պետութեան միջամտութեամբ անջատուած է Մեծ Հայքէն եւ կազմած անկախ թագաւորութիւն մը։ Ք.Ա. 3-րդ դարու վերջը Անտիոքոս Գ. Մեծ նուաճած է Ծոփքը եւ դարձած Սելեւկեան պետութեան նահանգ՝ զօրահրամանատար նշանակելով Զարեհը։ Հռոմի դէմ Մակնեզիոյ ճակատամարտին, Անտիոքոս Գ. Մեծի պարտութենէն ետք, Զարեհ Ծոփքը դարձեալ անկախ թագաւորութիւն հռչակած է։ Արտաքին քաղաքականութեան հարցերուն մէջ Զարեհ դաշնակցած է Մեծ Հայքի թագաւորին՝ Արտաշէս Ա.-ի հետ։ Զարեհին յաջորդած է Արկաթիաս, որ հիմնած է նոր մայրաքաղաք մը՝ Արկաթիակերտը։ Արկաթիոս սպաննուած է Սելեւկեան Անտիոքոս Դ. թագաւորին դէմ կռիւի ընթացքին։ Ծոփքի գահը անցած է Արկաթիոսի եղբօր՝ Մեհրուժանին, իսկ անկէ ետք՝ Արտանեսին։

Ք.Ա. 94-ին Տիգրան Բ. Մեծ տապալած է Արտանեսը եւ Ծոփքը վերամիաւորած Մեծ Հայքին։ Է.- Թ. դարերուն Ծոփքը դարձած է արաբա-բիւզանդական պատերազմներու ասպարէզ եւ ձեռքէ ձեռք անցած։ Թ. դարուն Ծոփքի արեւելեան գաւառները անցած են հայ Բագրատունիներուն, իսկ արեւմտեան գաւառները մտած են Բիւզանդիոնի Միջագետք բանակաթեմին մէջ։ 1555-ին եւ 1639-ին Սեֆեան Իրանի եւ օսմանեան Թուրքիոյ միջեւ կնքուած պայմանագիրով Ծոփքը գրաւած են օսմանեան թուրքերը։ Ծոփքի հոծ հայութիւնը բնաջնջուած է 1915–ին, Մեծ եղեռնի ատեն, փրկուածները տարագրուած են զանազան երկիրներ։

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]