Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ Եկեղեցի (Գահիրէ)
| Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ Եկեղեցի Գրիգոր Լուսաւորիչ | |
|---|---|
| |
| Հիմնական տեղեկութիւններ | |
| Տեղագրութիւն | Գահիրէ |
| դաւանանք | Հայ Առաքելական Եկեղեցի |
| Թեմ | Եգիպտոսի Հայոց Թեմ |
| Ճարտարապետական նկարագրութիւն | |
| Ճարտարապ. ոճ | Հայկական եկեղեցական ճարտարապետութիւն |
| Հիմնադրուած | 1928 |
| Առանձնայատկութիւններ | |
Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցի, Գահիրէ քաղաքին մէջ գտնուող կրօնական կառոյց։ Կը պատկանի Մայր Աթոռ սուրբ Էջմիածնի Եգիպտոսի հայոց թեմին։ Կը կազմակերպէ Եգիպտոսի մայրաքաղաք Գահիրէի մէջ բնակուող առաքելական եգիպտահայութեան հոգեւոր կեանքը։ Նոյն քաղաքին մէջ՝ 2.5 կիլոմէտր հեռաւորութեան վրայ, կը գտնուի նաեւ Սուրբ Աստուածածնի Աւետման հայ կաթողիկէ եկեղեցին, որ կ՚ենթարկուի Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան Ալեքսանտրիայի թեմին։
Պատմութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Եգիպտոսի մայրաքաղաք Գահիրէի մէջ հայերը սկսած են հաստատուիլ զարգացած միջնադարէն՝ քաղաքի հիմնադրման ժամանակներէն, երբ այն դարձած է Ֆաթիմեան խալիֆայութեան հոգեւոր-մշակութային եւ հասարակական-քաղաքական կեդրոնը։ Եգիպտական արքունիքին մէջ ծառայող հայ վեզիրները խրախուսած են հայերու մուտքը Գահիրէ, օժանդակած անոնց առեւտրական գործունէութեան, հովանաւորած արհեստաւորներն ու վարպետները։ Քաղաքական բարձրաստիճան պաշտօնեաներու շարքերուն մէջ շատ էին իսլամ ընդունած հայ զինուորականներ, որոնք մամլուքներ դարձած էին եւ կը շարունակէին իրենց գործունէութիւնը ընդհուպ մինչեւ մամլուքեան սուլթանութեան աւարտը՝ ուշ միջնադար։ Հայ քաղաքական գործիչներ էին Պատր ալ-Ջամալին, Ալ-Աֆտալը, Պահա ատ-Դին Կարակուշը, Պահրամ ալ-Արմանին, ԱՊուլ Ղարաթ Թալային եւ ուրիշներ։ 14-րդ դարուն Գահիրէի մէջ եղած է հայկական երեք թաղամաս։ Գահիրէի ամենայայտնի Խան ալ Խալխի շուկային մէջ այսօր պահպանուած են հայ ոսկերիչներու արհեստանոցները։
Հայ գաղութը բուռն ծաղկում ապրած է Եգիպտոսի փաշա Մուհամմատ Ալիի կառավարման տարիներուն։ 1825 թուականին կը հիմնադրուի Եգիպտոսի հայոց թեմը։ Կառուցուած են սուրբ Աստուածածին (1839) եւ սուրբ Մինաս (1843) եկեղեցիները, կոյս Մարիամի մատուռը։ Բացուած է առաջին՝ Գալուստեան (Եղիազարեան) ազգային վարժարանը, ինչպէս նաեւ՝ հիւանդանոց եւ հիւրանոց։ 1865 թուականէն Գահիրէի մէջ սկսած է հրատարակուիլ եգիպտահայ առաջին՝ «Արմաւենի» պարբերականը։ 1880-1884 թթուականներուն գործած է Ուսումնասիրաց ընկերութիւնը։ Եգիպտոսի մէջ քաղաքական պաշտօններ կը զբաղեցնէին նշանաւոր հայազգի գործիչներ՝ Պօղոս Եուսուֆեանը, Նուպար Փաշան, Պօղոս Նուբար Փաշան եւ ուրիշներ։ Ներկայիս կը գործէ հայ առաքելական երեք՝ առաջնորդանիստ սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ, եւ երկու մատուռ ամէնայն սրբոց եւ սուրբ Մինաս, հայ կաթողիկէ երեք եկեղեցի՝ սուրբ Աստուածածնի Աւետման, սուրբ Թերեզա եւ սուրբ Պետրոս։
Եկեղեցի
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Եգիպտոսի հայոց թեմի առաջնորդանիստ եկեղեցւոյ կառուցումը սկսած է Հայոց Ցեղասպանութեան հետեւանքով համայնքի ստվարանալէն յետոյ՝ 1924 թուականին, տեւած է երեք տարի[1]։ Այլ տուեալով՝ 1928 թուականին դրուած է եկեղեցւոյ հիմքը, իսկ շինարարութիւնն ամբողջութեամբ աւարտած է 1932 թուականին[2]։
Եկեղեցին բնորոշ է հայկական եկեղեցական ճարտարապետութեան, պատուած է զարդանախշերով եւ խաչերով, ունի առանձնացուած զանգակատուն։ Շինութեան նախագիծը ղեկավարած է ճարտարապետ Լեւոն Նաֆիլեանը։
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ «Armenian Orthodox Patriarchate, Cairo»։ https://archiqoo.com/
- ↑ «Կահիրեի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ հայկական եկեղեցին»։ https://alphanews.am/։ Հունվարի 2, 2024
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցուած է «Հայ Սփյուռք» հանրագիտարանէն, որի նիւթերը թողարկուած են` Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|