Սուրբ Աստուածածին եկեղեցի (Եղուարդ)

Եղուարդի Սուրբ Աստուածածին եկեղեցի, եկեղեցի Հայաստանի Եղուարդ քաղաքին մէջ։ Կառուցուած է 1301 թուականին՝ Քրիստոնէութիւնը Հայաստանի մէջ պետական կրօն հռչակելուն հազարամեակին առիթով։

Պատմութիւն եւ ճարտարապետութիւն

Եղուարդի Ս. Աստուածածին եկեղեցին կառուցած է Ազիզբեկ Իշխանը՝ իր կնոջ Վախախի երազի հիման վրայ։ Եկեղեցին կը կոչուի դամբարան եկեղեցի, որովհետեւ այդտեղ ամփոփուած է Ազիզբեկ Իշխանի որդուն աճիւնը։

Եկեղեցին ունի երկու յարկ։ Եկեղեցւոյ չորս կողմը կենդանակերպ քանդակներ են։ Եկեղեցւոյ արեւմտեան ճակատին քանդակուած է խաչ։ Խաչի ձախ կողմը Աստվածամօր պատկերն է՝ մանուկ Յիսուսը գրկած, իսկ աջ կողմը՝ Յովսէփը։ Ներքեւի մասը ցուլի եւ առիւծի քանդակներ են։ Եկեղեցւոյ հիւսիսային ճակատին կը գտնուի արծիւը՝ ճանկած աւանակին։ Արծիւի քանդակին տակ՝ կամարաձեւ պատի վրայ ճարտարապետի անունն է՝ Շահիկ Վարդապետ։ Արեւմտեան ճակատին քանդակուած է կեանքի ծառը, իսկ վերը՝ յովազն է, որ այծ հեծած է^[1]։

Եղուարդի Ս. Աստուածածին եկեղեցին նման է Մոմիկ Վարդապետի կառուցած Նորավանքին։ Եկեղեցւոյ հիւսիսային կողմը՝ պատուհանին վրան եղնիկի պատկեր է։ Եկեղեցին իր պատմութեան ընթացքին ունեցած է չորս անուն՝ Սուրբ Առաքելոց, Սուրբ Խաչ, Սուրբ Նշան եւ վերջապէս Սուրբ Աստուածածին։ Ի տարբերութիւն Նորավանքի՝ Եղուարդի եկեղեցւոյ երկրորդ յարկը բարձրացած է ոչ թէ քարէ աստիճաններով, ինչպէս Նորավանքինը, այլ շարժական փայտէ աստիճաններով բարձրացած է II յարկ՝ մասնակցելու Սուրբ Պատարագին։

Ներկայ վիճակ

2008 թուականին եկեղեցւոյ տարածքէն ժամանակաւոր կերպով առանձնացաւ խաչը, որովհետեւ խոնաւութենէն սկսած էր քայքայուիլ, եւ բերուեցաւ իր նախնական տեսքին։ Եկեղեցւոյ խաչը առանձնացնելով ի յայտ եկաւ 7-րդ դարու եկեղեցի՝ իր խլանիստ հիմքերով։ Յայտնաբերուեցան նաեւ լաւաշ թխելու թոնիր, գերեզմանաքարեր, տապանաքարեր, ջարդուած խաչքարեր, քիվեր՝ 13-րդ եւ 14-րդ դարերու։ Հիւսիսային մասին մէջ յայտնաբերուեցաւ 3 մեթր խորութեամբ թոնիր(սառնարան), ուր ժամանակին մթերք եւ գինի պահած են։ Պեղումներու ժամանակ եկեղեցւոյ մուտքին դիմաց յայտնաբերուեցան իշխանական տոհմի գերեզմանաքարեր։ Եկեղեցին վերանորոգուած է 1960-ական թուականներուն։ Փոխուած են գմբեթի սիւները եւ ամրացուած են։ 1905 թուականին, երբ Եղուարդ գիւղը ընդարձակուած է, եկեղեցւոյ կից կառուցած են սեւ սրբատաշ քարերով գաւիթ։ 1960-ական թուականներուն այն քանդած են եւ բերած են իր նախնական տեսքին։