Պզուկ

Պզուկը (acne) մորթի մազապարկերու (hair follicles) եւ ճարպագեղձերու բորբոքումի հետեւանքով՝ մորթի մակերեսին վրայ յառաջացած փշտիկաւոր հիւանդութիւն է[1]:

Ան կը յայտնուի գլխու եւ երեսի վրայ, յատկապէս՝ ճակատի, այտերու, շրթունքի, կզակի եւ վիզի վրայ[2]:

Պզուկը կը պատահի պատանիներու, երիտասարդներու եւ տարեցներու մօտ, առանց սեռի եւ գոյնի խտրութեան[3]:

Սակայն անիկա առաւելաբար տեսնուած երեւոյթ է պատանիներուն մօտ, արբունքի շրջանին[4][5]:

Ձեւեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Պզուկը կը յայտնուի զանազան ձեւերով.

  • Պարզ կարմրագոյն փշտիկներ (papule)
  • Թարախափշտիկներ (pustules) եւ կայծորիկներ (furuncles)
  • Մազով լեցուն թարախափշտիկներ (comedon)[4]
  • Պարկային փշտիկներ (cystic)
  • Հանգոյց-կծիկներ (nodule):

Ախտապատճառներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Պզուկի ախտապատճառներն են՝

Հիմնական ախտապատճառներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  • Ներազդակային (hormonal) խանգարումներ, որոնք տեղի կ'ունենան՝
  1. Արբունքի շրջանին[5]
  2. Յղութեան 9 ամիսներու ընթացքին
  3. Դաշտանամիջոցին (menstrual cycle)
  4. Դաշտանադադարին (menopause)[6]:

Վերոյիշեալ չորս պարագաներուն ալ տեղի կ'ունենան մնայուն կամ ժամանակաւոր ներազդակային խանգարումներ եւ փոփոխութիւններ: Այս ներազդակները կը գրգռեն մորթի ճարպային գեղձերը, որոնք բնականէն աւելի ճարպ արտադրելով՝ պատճառ կը դառնան պզուկի յայտնութեան[7]:

  • Գերքրտնութիւն եւ մորթի խոնաւութիւն, որ կը պատահի մանաւանդ ամրան եղանակին[8]:

Երկրորդական ախտապատճառներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  • Մորթի մաքրութեան համար գոր- ծածուած որոշ օծաններ (ointments).
  • Դէմքի անբաւարար մաքրութիւն.
  • Տուրմի չափազանց սպառում.
  • Սեռային կեանքի աշխուժութիւն[9].
  • Ճարպակալում-գիրութիւն[10] :

Տեսակներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Պզուկը կրնայ ըլլալ՝

  • Մեղմ կամ ուժգին[11],
  • Փոքր տարողութեամբ կամ տարածուն՝ ամբողջ դէմքին եւ գլխուն վրայ[12],
  • Անցողակի կամ մնայուն[13]:

Բարդութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Պատանեկան տարիքին պատահած պզուկի փշտիկները ընդհանրապէս կը բարելաւուին եւ կ'անհետանան մինչեւ 20 տարեկան: Քիչ պարագաներու եւ մանաւանդ կիներու մօտ, պզուկը կը դառնայ մնայուն երեւոյթ մինչեւ 40 տարեկան[14]:

Պզուկը կրնայ յառաջացնել կարգ մը բարդութիւններ, որոնցմէ կարեւորագոյններն են՝

  • Գլխու եւ դէմքի մորթի երկրորդական բորբոքում, որ կը յառաջանայ, երբ պզկոտ պատանին շարունակ կը խաղայ իր փշտիկներով, կամ կը քերէ զանոնք[15]:
  • Թարախափշտիկներու մնայուն սպիացում[16].
  • Ամօթխածութիւն, ընկճուածութիւն եւ զգացական ու հոգեբանական զանազան խանգարումներ պզկոտ պատանիներուն մօտ, արբունքի շրջանին[17] :

Դարմանում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Պզուկի դարմանումը կը կայանայ որոշ միջոցառումներով.

  • Ճարպի արտադրութեան նուազում՝ դեղերու գործածութեամբ[18].
  • Հակամանրէական դեղերու գործածութիւն[19].
  • Գլխու եւ դէմքի մորթի յարատեւ մաքրութիւն՝ յատուկ օճառներով, օծաններով եւ լոգանքով[20]:

Տե'ս Նաեւ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. ↑ Aslam I., Fleischer A., Feldman S. (March 2015)։ «Emerging drugs for the treatment of acne»։ Expert Opinion on Emerging Drugs (Review) 20 (1): 91–101։ PMID 25474485։ doi:10.1517/14728214.2015.990373 
  2. ↑ Vary J.C., Jr. (November 2015)։ «Selected Disorders of Skin Appendages — Acne, Alopecia, Hyperhidrosis»։ The Medical Clinics of North America (Review) 99 (6): 1195–1211։ PMID 26476248։ doi:10.1016/j.mcna.2015.07.003 
  3. ↑ Tuchayi Sara M., Makrantonaki Evgenia, Ganceviciene Ruta, Dessinioti Clio, Feldman Steven R., Zouboulis Christos C. (17 September 2015)։ «Acne vulgaris»։ Nature Reviews Disease Primers: 15033։ doi:10.1038/nrdp.2015.33 
  4. ↑ 4,0 4,1 Barnes L.E., Levender M.M., Fleischer A.B., Jr., Feldman S.R. (April 2012)։ «Quality of life measures for acne patients»։ Dermatologic Clinics (Review) 30 (2): 293–300։ PMID 22284143։ doi:10.1016/j.det.2011.11.001 
  5. ↑ 5,0 5,1 Goodman G. (July 2006)։ «Acne and acne scarring–the case for active and early intervention»։ Australian family physician (Review) 35 (7): 503–4։ PMID 16820822 
  6. ↑ Bhate K., Williams H.C. (March 2013)։ «Epidemiology of acne vulgaris»։ The British Journal of Dermatology (Review) 168 (3): 474–85։ PMID 23210645։ doi:10.1111/bjd.12149 
  7. ↑ Knutsen-Larson S., Dawson A.L., Dunnick C.A., Dellavalle R.P. (January 2012)։ «Acne vulgaris: pathogenesis, treatment, and needs assessment»։ Dermatologic Clinics (Review) 30 (1): 99–106։ PMID 22117871։ doi:10.1016/j.det.2011.09.001 
  8. ↑ Schnopp C, Mempel M (August 2011)։ «Acne vulgaris in children and adolescents.»։ Minerva Pediatrica (Review) 63 (4): 293–304։ PMID 21909065 
  9. ↑ Benner N., Sammons D. (September 2013)։ «Overview of the treatment of acne vulgaris»։ Osteopathic Family Physician (Review) 5 (5): 185–90։ doi:10.1016/j.osfp.2013.03.003 
  10. ↑ Mahmood, S.N., Bowe, W.P. (April 2014)։ «Diet and acne update: carbohydrates emerge as the main culprit»։ Journal of Drugs in Dermatology: JDD (Review) 13 (4): 428–35։ PMID 24719062 
  11. ↑ Admani S, Barrio VR (November 2013)։ «Evaluation and treatment of acne from infancy to preadolescence»։ Dermatologic Therapy (Review) 26 (6): 462–6։ PMID 24552409։ doi:10.1111/dth.12108 
  12. ↑ Berlin David J, Goldberg Alexander L.։ Acne and Rosacea Epidemiology, Diagnosis and Treatment.։ London: Manson Pub.։ էջ 8։ ISBN 9781840766165 
  13. ↑ James W.D. (April 2005)։ «Acne»։ New England Journal of Medicine (Review) 352 (14): 1463–72։ PMID 15814882։ doi:10.1056/NEJMcp033487 
  14. ↑ Beylot C., Auffret N., Poli F., Claudel J.P., Leccia M.T., Del Giudice P., Dreno B. (March 2014)։ «Propionibacterium acnes: an update on its role in the pathogenesis of acne»։ Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology: JEADV (Review) 28 (3): 271–8։ PMID 23905540։ doi:10.1111/jdv.12224 
  15. ↑ Dawson Annelise L., Dellavalle Roberta P. (May 2013)։ «Acne vulgaris»։ BMJ (Review) 346 (5): f2634։ PMID 23657180։ doi:10.1136/bmj.f2634 
  16. ↑ Taylor Marisa, Gonzalez Maria, Porter Rebecca (May–June 2011)։ «Pathways to inflammation: acne pathophysiology»։ European Journal of Dermatology (Review) 21 (3): 323–33։ PMID 21609898։ doi:10.1684/ejd.2011.1357 
  17. ↑ Titus Stephen, Hodge Joshua (October 2012)։ «Diagnosis and treatment of acne»։ American Family Physician (Review) 86 (8): 734–40։ PMID 23062156 
  18. ↑ Hay RJ, Johns NE, Williams HC, Bolliger IW, Dellavalle RP, Margolis DJ, Marks R, Naldi L, Weinstock MA, Wulf SK, Michaud C, Murray C, Naghavi M (October 2013)։ «The Global Burden of Skin Disease in 2010: An Analysis of the Prevalence and Impact of Skin Conditions»։ The Journal of Investigative Dermatology 134 (6): 1527–34։ PMID 24166134։ doi:10.1038/jid.2013.446 
  19. ↑ Global Burden of Disease Study 2013 Collaborators (22 August 2015)։ «Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 301 acute and chronic diseases and injuries in 188 countries, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013.»։ Lancet (London, England) 386 (9995): 743–800։ PMID 26063472 
  20. ↑ Spencer EH, Ferdowsian Barnard ND (April 2009)։ «Diet and acne: a review of the evidence.»։ International Journal of Dermatology (Review) 48 (4): 339–47։ PMID 19335417։ doi:10.1111/j.1365-4632.2009.04002.x 

Աղբիւրներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  • «Asbarez» օրաթերթ, Յօդուածներ, դտկ. Կարպիս Հարպոյեան, 27 Յունուար, 2012:
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Պզուկ&oldid=152931» էջէն