Պարթեւներ
Պարթեւներ կամ պահլաւեր, պարթեւազներ’ հին իրանալեզու ազգ[1] մըն է։ Կայ կարծիք մը, թէ պարթեւները սկիւթական գաղթականներէն ծագած են[2]։ Ըստ Փոմփէոս Թրոկոսի-Յուստինոսի տուեալներուն, սկիւթները հիմնեցին Պարթեւներու թագաւորութիւնը[2]։
Ազգագրութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Հնադարեան ժամանակներուն Միջին Ասիոյ տափաստաններուն մէջ կը բնակէին քոչուոր ցեղեր՝ մասսագետները (սագճիկերը հին իրանական աղբյուրներուն մէջ)՝ հաւանաբար սկիւթական ծագումով։ Մօտաւորապէս III դարուն Ք.Ա. այդ ցեղերէն մի քանիսը միացան ցեղային դաշնակցութեան մը մէջ և յայտնի դարձան որպէս դահեր։
Արեւմտեան դահերուն մէջ գերիշխանութիւնը նուաճեց պարթեւներու ցեղը, որմէ ծագեցան ապագայ առաջնորդները և Պարթեւստանի հիմնադիրները՝ Արշակ և Արշակ II։ Իրենց իշխանութեան տակ միաւորելով ցեղերը՝ Արշակի գլխաւորութեամբ, դահերը ներխուժեցին շրջան մը, որ հին պարսկական աղբյուրներուն մէջ կը կոչուէր Պարթեւստան։ Անոր բնակչութիւնը կազմուած էր այն ժամանակ արդէն վաղուց նստակեաց կեանքի անցած և արևմտա-իրանական ժողովուրդներէն՝ օազիսային երկրագործութեամբ զբաղող։
Հաստատուած կարծիքը, թէ նուաճողները ձուլուեցան տեղի բնակչութեան հետ, որ կը կոչուէր պարթեւներ, չի համապատասխաներ իրականութեան։ Նախապարթեւական ժամանակաշրջանի աղբիւրներուն մէջ բացակայ էր պարթեւներ եզրը։ Պարթեւներ անունը տրուեցաւ իրենց, հաւանաբար, յոյներուն կողմէ, ըստ Պարթեւստան շրջանի անուան, որ նուաճուած էր պարթեւներու ցեղերէն։ Իրենք զիրենք «պարթեւներ» կը կոչէին Pahlavan բառով (ամենայն հաւանականութեամբ, իշխող ցեղի ինքնանուանումը՝ պարթեւներու)։
Լեզու
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ցեղին լեզուն պառններուն, որոնք վտարեցին յոյն-մակեդոնացի նուաճողները, որոնք իշխանութիւնը գրաւեցին Իրանի մէջ եւ հիմնեցին Պարթեւական Թագաւորութիւնը, կը պատկանէր իրանական լեզուներու արեւելեան խումբին, ինչպէս նաեւ քոչուոր իրանական ցեղերու լեզուները սագճիկերու եւ մասսակետներու։ Նուաճելով տեղական ժողովուրդները, անոնք անցան իրենց բազմաթիւ հպատակներուն լեզուին, որոնք կը խօսէին արեւմտա-իրանական լեզուներով, որոնց հիման վրայ ձեւաւորուեցաւ պարթեւական լեզուն, որ կը պատկանի իրանական լեզուներու հիւսիս-արեւմտեան խումբին։
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ Миклухо-Маклая Институт этнографии имени Н. Н. (1962)։ Народы Средней Азии и Казахстана (ռուսերեն)։ Изд-во Академии наук СССР
- ↑ 2,0 2,1 Гафуров Бободжан Гафурович, Litvinskiĭ Boris Anatolʹevich (1977)։ Средняя Азия в древности и средневековье: история и культура : [сборник] (ռուսերեն)։ Nauka