Չատ

Չատ
Չադի դրոշ?	Զինանշանը
;	;
Կը ներառնէ	Bahr el Gazel?, Batha Region?, Բորկու?, Chari-Baguirmi Region?, Ennedi Region?, Guéra Region?, Hadjer-Lamis?, Kanem Region?, Lac Region?, Logone Occidental Region?, Mandoul Region?, Mayo-Kebbi Est Region?, Mayo-Kebbi Ouest Region?, Moyen-Chari Region?, Ouaddaï Region?, Salamat Region?, Sila Region?, Tandjilé Region?, Tibesti Region?, Wadi Fira Region?, Նջամենա? և Logone Oriental Region?
Պետական լեզու	Ֆրանսերէն և Արաբերէն
Մայրաքաղաք	Նջամենա?
Օրէնսդիր մարմին	National Assembly?
Երկրի ղեկավար	Մահամաթ Դեբի?
Կառավարութեան ղեկավար	Իդրիս Դեբի Իտնո?
Ազգաբնակչութիւն	19 319 064 մարդ (2023)
Օրհներգ	La Tchadienne?
Կարգախօս	Unité, Travail, Progrès, Unity, Work, Progress, الاتحاد، العمل، التقدم, Единство, труд, прогрес, Oasis of the Sahel, Undod, Gwaith, Cynnydd և Unitat, treball, progrès
Հիմնադրուած է	11 Օգոստոս 1960 թ.
Արժոյթ	Կենտրոնական Աֆրիկայի Կենտրոնական Աֆրիկայի պետությունների ֆրանկ?
Ժամային համակարգ	UTC+1 և Africa/Ndjamena?
Հեռաձայնային համակարգ	+235
Համացանցի յղում	.td?
Մարդկային ներուժի զարգացման թիւ	0,394

Չատ կամ Չատի Հանրապետութիւն հիւսիսակեդրոնային ափրիկէի մէջ գտնուող երկիր է: Ան հիւսիսէն սահմանակից է Լիպիային, արեւելքէն՝ Սուտանին, հարաւէն՝ Կեդրոնական Ափրիկեան Հանրապետութեան, հարաւ արեւմուտքէն՝ Քամերունին եւ Նիճերիոյ, եւ արեւմուտքէն՝ Նիճերիոյ:

Պատմութիւն եւ բնակչութիւն^[6]

Չատի տարածքը բնակեցուած եղած է հնագոյն ժամանակներէն։ IX–XIX դարերուն գոյութիւն ունեցած են քանի մը պետութիւններ։ XIX դարու վերջէն մինչեւ 1960 թուական Չատը եղած է Ֆրանսիայի գաղութը, իսկ 1960 թուականի Օգոստոսին հռչակած է իր անկախութիւնը։ Չատի մէջ կը բնակին 140 տարբեր ժողովուրդներ եւ ազգութիւններ։ Բնակչութեան 50 %-ը պակիրմի, մպում, մապա, միմի, դապու ժողովուրդներն են։ Կան արաբներ, եւրոպական երկիրներէ ներգաղթածներ։ Բնիկները կը վարեն քոչուոր եւ կիսաքոչուոր կեանք։

Չատը ըստ 2025-ի տուեալներուն, ունի 21 միլիոն բնակիչ^[7], որմէ 1.6 միլիոնը կը բնակի մայրաքաղաք Նճամենայի մէջ: Ան Ափրիկէի 5-րդ ամէնամեծ երկիրն է եւ 20-րդը՝ աշխարհի:

Արուեստ^[8]

Չատի հարաւը յայտնաբերուած է Սաօ մշակոյթի (գլխաւորաբար VIII—X դարերու) յուշարձաններ՝ բնակավայրերու մնացորդներ, կենցաղային խեցեղէն, մարդկանց եւ կենդանիներու թրծակաւէ, պրոնզէ արձանիկներ։ Յատկապէս արտայայտիչ են ձեւախախտուած համաչափութիւններով մարդկային կաւէ գլուխները (գլխաւորաբար X դար)։ Գիւղական բնակավայրերը կազմուած են հողէ պատերով կամ ցանկապատով շրջափակուած, խիտ խմբաւորուած, կաւածեփ պատերով, սրածայր տանիքներով, կլոր կամ ուղղանկիւն յատակագիծով խրճիթներէն։ Քաղաքներուն մէջ տուներն ունին ներքին բակ, հարթ տանիք, շրջափակուած են ատամնաւոր պարիսպներով։ Զարգացած է ջուլհակութիւնը, ասեղնագործութիւնը, կաշեգործութիւնը, մետաղի մշակումը (նուրբ երկրաչափական զարդանախշով զէնքեր, պղինձէ եւ պրոնզէ զարդեր, արծաթի դրուագում), բրուտագործութիւնը։

Ուշագրաւ է Չատի երաժշտական մշակոյթը, որ բնակչութեան էթնիկ խայտաբղէտութեան հետեւանքով խիստ բազմազան է։ Ազգային երաժշտական գործիքներուն մէջ մեծ թիւ կը կազմեն փայտէ, կաւէ պատրաստուած թմբուկները, զանգակները։

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,0 ^1,1 9 // (unspecified title)
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2687601"></a>
↑ https://data.who.int/countries/148
↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa
↑ https://icannwiki.org/Country_code_top-level_domain
↑ Human Development Report — Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագիր, 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q161718"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1185686"></a>
↑ (հայերեն) Չադ, 2025-02-25, https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%89%D5%A1%D5%A4&oldid=10238021, վերցված է 2025-11-12
↑ «Chad Population (2025)»։ Worldometer (անգլերեն)։ արտագրուած է՝ 2025-09-20
↑ (հայերեն) Չադ, 2025-02-25, https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%89%D5%A1%D5%A4&oldid=10238021, վերցված է 2025-11-14

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7755"_data-entity-id="Q2687601">9_//_''(unspecified_title)''<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2687601"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 9 // (unspecified title)
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2687601"></a>

[[https://data.who.int/countries/148_https://data.who.int/countries/148]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-2] ttps://data.who.int/countries/148

[[https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa_https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-3] ttps://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa

[[https://icannwiki.org/Country_code_top-level_domain_https://icannwiki.org/Country_code_top-level_domain]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-4] ttps://icannwiki.org/Country_code_top-level_domain

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q10870555"_data-entity-id="Q1185686">[https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI_Human_Development_Report]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q161718|Միավորված_ազգերի_կազմակերպության_զարգացման_ծրագիր]],_2022.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q161718"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1185686"></a></div>-5] Human Development Report — Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագիր, 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q161718"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1185686"></a>

[6] (հայերեն) Չադ, 2025-02-25, https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%89%D5%A1%D5%A4&oldid=10238021, վերցված է 2025-11-12

[7] «Chad Population (2025)»։ Worldometer (անգլերեն)։ արտագրուած է՝ 2025-09-20

[8] (հայերեն) Չադ, 2025-02-25, https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%89%D5%A1%D5%A4&oldid=10238021, վերցված է 2025-11-14

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Պատմութիւն եւ բնակչութիւն[6]

Արուեստ[8]

Ծանօթագրութիւններ

Պատմութիւն եւ բնակչութիւն^[6]

Արուեստ^[8]