Նախա-Իսլամական Բանաստեղծութեան Մասին
Նախա-Իսլամական Բանաստեղծութեան Մասին ապա անուանափոխուած՝ Նախա-Իսլամական Գրականութեան Մասին [1]գրաքննադատական գիրք մըն է, հրատարակուած 1926 թուականին Եգիպտացի գրող ու մտաւորական Թահա Հուսէյնի կողմէն։[2] Այս գիրքին մէջ Թահա Հուսէյնը կ՛առարկէ թէ կարգ մը Նախա-Իսլամական (Արաբերէն՝ جاهلي, Ճահիլի) վաւերական չէ (չի պատկանիր այդ ժամանակաշրջանին), որու մէջ նկատուեցաւ Քուրաանի վաւերականութիւնը կասկածի տակ դնելու ակնարկութիւններու։
Պարունակութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Այս աշխատութեան մէջ Թ․ Հուսէյնը կը զննէ Նախա-Իսլամական բանաստեղծութեան կանոնականութիւնը ըստ գիտական սկզբունքներուն։ Ան կ'եզրակացնէ, որ կարգ մը գրութիւններ ստոյգ չեն, եւ Նախա-Իսլամական բանաստեղծութեան մէկ մասը հետագայ խարդախութեան արդիւնքն է։[3] Ինչպէս ան կ'ըսէ․ «ես կ'եզրակացնեմ, այն ինչը մենք կ'անուանենք նախա-իսլամական բանաստեղծութիւն, որեւէ առնչութիւն չունէր Նախա-Իսլամական շրջանին հետ, այլ պարզապէս յօրինուած էր Իսլամի յայտնուելէն ետք: ՈՒստի անիկա Իսլամական է եւ կը ներկայացնէ Մահմետականներուն կեանքը, հակումները, ցանկութիւնները, եւ ոչ թէ Նախա-Իսլամական Արաբներուն կեանքը»:[4] Ան քննադատեց յատկապէս Աբրահամի եւ Իսմաիլի (Եբրայերէն՝ ישמעאל Իշմայէլ Արաբերէն՝ اسماعيل, Իսմաիիլ) պատմութիւնը, պնդելով որ անոնց Քաապային (Արաբերէն՝ كعبة) շինելուն պատմութիւնը յօրինուած է Քուրէյշ ցեղախումբին (قبيلة قريش) շահերուն ծառայելու համար:[5] Անգլիախօս աշխարհէն արեւելագէտ Տ. Ս. Մարկուլութը (Անգլերէն՝ David Samuel Margoliouth) մօտաւորապէս նոյն ժամանակներուն հրապարակեց իր նմանատիպ տեսակէտները իր «Արաբական Բանաստեղծութեան Արմատները» (Արաբերէն՝ The Origins of Arabic Poetry) յօդուածին մէջ։[4]
Ընկալում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Այս գիրքին հրատակութիւնը Եգիպտական մտաւորական կեանքի երկու մեծ հակաճառութիւններէն մին ան սանձեց 1920 թուականին։[4] Ան ստիպուեցաւ զայն յետս կոչել եւ 1927-ին վերահրատարակել «Նախա-Իսլամական Գրականութեան Մասին» վերնագրով, Քուրաանին մասին խօսող բաժինները հեռացնելէն ետք։[3] Այս աշխատութեան հրահրած ընդիմութեան պատճառով, 1932-ին այդ ժամանակուայ վարչապետ Իսմայիլ Սիտքին (Արաբերէն՝ إسماعيل صدقي) Թ․Հուսէյնին հեռացուց Գահիրէի համալսարանի Գրականութեան բաժանմունքի ոսուցչապետի (դեկան) պաշտօնէն։[3] Գահիրէի Համալսարանի ղեկավար Ահմատ Լութֆի Ալ-Սայէտը (Արաբերէն՝ أحمد لطفي السيد) կեցաւ Թ․Հուսէյնի կողքին եւ մերժեց ընդունիլ անոր հրաժարականը։ 1936-ին, Ալ-Ուաֆտ կուսակցութեան իշխանութեան վերադառնալէն ետք Թ․ Հուսէյնը ետ դարձաւ իր համալսարանական պաշտօնին։
Առնուազն 5 գիրքեր հրատարակուեցան ի պատասխան «Նախա-Իսլամական Բանաստեղծութեան Մասին»՝
-Մուսթաֆա Սատէք Ալ-Րիֆայի (Արաբերէն՝ مصطفى صادق الرفاعي) – «Քուրաան-ի շուքին տակ» (Արաբերէն՝ في ظلال القرآن)։
- Մուհամմէտ Լութֆի Ճումաահ (Եգիպտոսի բարբառով՝ Կումաա) (Արաբերէն՝ محمّد لطفي جمعة) – «Հսկող Գիսաստղը» (Արաբերէն՝ الشهاب الراصد)։
- Ալ-Ազհարի շէյխը՝ Մուհամմատ Ալ-Խատր Հուսէյն (Արաբերէն՝ محمّد الخضر الحسين) – «Նախա-Իսլամական Բանաստեղծութեան Մասին գիրքին քննադատութիւնը» (Արաբերէն՝ نقد كتاب الشعر الجاهلي։
- Մուհամմէտ Ֆարիտ Ուաճտի (Արաբերէն՝ محمد فريد وجدي) – «Նախա-Իսլամական Բանաստեղծութեան Մասին գիրքին քննադատութիւնը» (Արաբերէն՝ نقد كتاب الشعر الجاهلي)։
- Մուհամմատ Ահմատ Ալ-Ղամրաուի (Արաբերէն՝ محمد احمد الغمراوي) – «Նախա-Իսլամական Բանաստեղծութեան Մասին գիրքին վերլուծական քննադատութիւնը» (Արաբերէն՝ النقد التحليلي لكتاب في الأدب الجاهلي)։
Այսօր Թ․ Հուսէյնի եւ Տ. Ս. Մարկոլութի առարկութիւնները ճնշուած ու դադրած կը համարուին բանաւոր աւանդոյթի ըմբռնման նոր զարգացումներուն կողմէն, մասնաւորապէս Միլմըն Փէրիի եւ Ալպերթ Լորտի կողմէն առաջադրուած «բանաւոր-նշանացուցային շարադրութիւն» (Անգլերէն՝ oral-formulaic composition) տեսութիւնը:
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ "كتب وحكايات| السياسة شاركت في معركة «في الشعر الجاهلي» للدكتور طه حسين | المصري اليوم". www.almasryalyoum.com. اطلع عليه بتاريخ 2023-01-16.
- ↑ "ذاكرة الكتب.. «فى الشعر الجاهلى» لـ «طه حسين» أثار جدلاً واسعًا | المصري اليوم". www.almasryalyoum.com. اطلع عليه بتاريخ 2023-01-16.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Allen, Roger (2005). The Arabic Literary Heritage: The Development of its Genres and Criticism. Cambridge University Press. ISBN 0-521-48525-8
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Hanna, Suhail ibn Salim (1966). "Notes on the Historiography of the Pre-Islamic Odes" (PDF). Islamic Studies (Islamabad). 5 (3).
- ↑ Labib Rizk, Yunan (2001). "Taha Hussein's ordeal". Ahram Weekly. Archived from the original on 18 September 2018. Retrieved 2 February 2020.