Հարաւային Օսիոյ Հանրապետութիւն
| Հարաւային Օսիոյ Հանրապետութիւն | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
.svg) | |||||
| Կը ներառնէ | Dzau District?, Զնաուրի շրջան?, Leningor District?, Ցխինվալի շրջան? և Ցխինվալ? | ||||
| Պետական լեզու | ռուսերէն[1], օսերեն?[1] և Վրացերէն[1] | ||||
| Մայրաքաղաք | Ցխինվալ? | ||||
| Օրէնսդիր մարմին | Parliament of South Ossetia? | ||||
| Երկրի ղեկավար | Alan Gagloyev? | ||||
| Կառավարութեան ղեկավար | Constantine Dzhussoev? | ||||
| Ազգաբնակչութիւն | 56 520 մարդ (2022) | ||||
| Օրհներգ | National Anthem of South Ossetia? | ||||
| Հիմնադրուած է | 20 Սեպտեմբեր 1990 թ. | ||||
| Արժոյթ |
Ռուսական ռուբլի? և Commemorative coins of South Osetia? | ||||
| Ժամային համակարգ | UTC+3։00 | ||||
| Հեռաձայնային համակարգ | +7 9971[2], +7 9976[3], +7 99744[3] և +7 995344[3] | ||||
Հարաւային Օսիա (օսերէն՝ Хуссар Ирыстон, Խուսսար Իռըստօն; վրացերէն՝ სამხრეთ ოსეთი, Սամխրեթ Օսեթի; ռուսերէն՝ Южная Осетия, Յուժնայայ Օսետիեայ), 2017 թուականէն նաեւ Ալանիոյ պետութիւն, հանրապետութիւն է Հարաւային Կովկասի մէջ, որ կը գտնուի Վրաստանի հիւսիսը եւ Ռուսաստանի հարաւը[4]։ Այն ճանչցուած է միայն Ռուսաստանի, Վենեզուելայի, Նիկարագուայի եւ Նաուրուի կողմէ։ Երկրի մայրաքաղաքն է Ցխինուալը։ 1990 թուականներու սկիզբէն ի վեր Վրաց-օսական պատերազմի ժամանակ, երկրի տարածքի մեծամասնութիւնը կը կառավարէ Հարաւային Օսիոյ կառավարութիւնը, իսկ Վրաստանը կը վերահսկէր Հարաւային Օսիոյ աւելի փոքր մասը։ 2008 թուականի ռուս-վրացական պատերազմէն յետոյ Հարաւային Օսիոյ կառավարութիւնը կը վերահսկէ հանրապետութեան ողջ տարածքը։
Կլիմա
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Հարաւային Օսեթիայի տարածքի մեծ մասն զբաղեցնում են Մեծ Կովկասի լեռնաշղթաները։ Հիւսիսում լեռնագագաթները հասնում են 3000-3500 մ եւ աւելի բարձրութեան (Խալացայ լեռ, 3938 մ)։ Հարաւային մասը 700-900 մէտր բարձրութեամբ, կազմում է Ներքին Քարթլիի հարթավայրի հիւսիսային եզրամասը։ Մարզի տարածքի աւելի քան 90 %-ը գտնւում է ծովի մակերեւույթից 1000 մէտր բարձրութեան վրայ։ Կլիման փոխւում է ըստ բարձրութեան՝ հարաւում շոգ ամռանը յաջորդում է չափաւոր ցուրտ ձմեռը, միջլեռնային գոտում գէրիշխում է չափաւոր ցուրտ կլիման, ծայր հիւսիսում՝ ցուրտ կլիման։ Տարեկան տեղումները՝ 500-1000 մմ են[5]։
Գետեր ու լճեր
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Գետերը կը պատկանեն Կուրի աւազանին (Մեծ Լիախուի, Կսանի, Լեխուրա, Մեջուտա), ունինն հիդրոէներգէտիկ զգալի պաշարներ։ Առաւել խոշոր լիճերն են Կելիստբան եւ Էրցոն։
Բնակչութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Բնակչութեան մեծ մասը (64,3 %) կը կազմեն օսերը, վրացիները կը կազմեն 25 %, ռուսերը՝ 2,8 %, հայերը՝ 1,5 %, հրեաները՝ 0,9 %, այլ ժողովուրդները կը կազմեն 5,8 % (ըստ 2008 թուականի տուեալներու)[6]։
1990-ականներու սկիզբը պատերազմի պատճառով մեծ թիւով օսեր գաղթեցին Ռուսաստան՝ յատկապէս Հիւսիսային Օսեթիա։ 2008 թուականի Օգոստոսին զինուած հակամարտութեան արդիւնքով վրացի բնակչութեան 80 %-ը (15 հազար մարդ) եւ օս բնակչութեան 70 %-ը (34 հազար մարդ) գաղթեցին այլ վայրեր։ Ըստ 2009 թուականի տուեալներու՝ Հարաւային Օսեթիոյ բնակչութեան 80 %-ը կը կազմեն օսերը[7]։
Ազգային Կազմը Հարավային Օսիայում 1926-2012 թվականներուն[8]
| 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2008 | 2012 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Օսեր | 60 351 (69,1 %) | 72 266 (68,1 %) | 63 698 (65,8 %) | 66 073 (66,5 %) | 65 077 (66,4 %) | 65 233 (66,2 %) | 46 289 (64,3 %)¹ | 45 950 (89,1 %) |
| Վրացիներ | 23 538 (26,9 %) | 27 525 (25,9 %) | 26 584 (27,5 %) | 28 125 (28,3 %) | 28 187 (28,8 %) | 28 544 (28,9 %) | 18 000 (25,0 %)¹ | 4 590 (8,9 %) |
| Ռուսեր | 0 157 (0,2 %) | 2 111 (2,0 %) | 2 380 (2,5 %) | 1 574 (1,6 %) | 2 046 (2,1 %) | 2 128 (2,1 %) | 2 016 (2,8 %)¹ | 500 (1,0 %) |
| Հայեր | 1 374 (1,6 %) | 1 537 (1,4 %) | 1 555 (1,6 %) | 1 254 (1,3 %) | 953 (1,0 %) | 984 (1,0 %) | 871 (1,21 %)¹ | |
| Հրեաներ | 1 739 (2,0 %) | 1 979 (1,9 %) | 1 723 (1,8 %) | 1 485 (1,5 %) | 654 (0,7 %) | 396 (0,4 %) | 648 (0,9 %)¹ | |
| այլ ժողովուրդներ | 216 (0,2 %) | 700 (0,7 %) | 867 (0,9 %) | 910 (0,9 %) | 1 071 (1,1 %) | 1 242 (1,2 %) | 4 176 (5,8 %)¹ | 500 (1,0 %) |
| ընդհանուր | 87 375 | 106 118 | 96 807 | 99 421 | 97 988 | 98 527 | 72 000¹ | 51 572 |
− Նկատառում։ ¹ - տուեալները մօտաւոր են.
Պատմութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Օսերը կամ ովսուրները հին ալաններ ժողովուրդի հետնորդներն են։
Կրօն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Մինչեւ 1991 թուականը Հարաւային Օսեթիոյի մէջ չկար պաշտօնապէս գործող ոչ մէկեկեղեցի։ 1990-ականներու վերջին տէր Գէորգիի կողմէ բացուած են 10 ռուսական ուղղափառ վանքեր։
2008 թուականին կը գործէր հայ առաքելական եկեղեցի։ Հարաւային Օսեթիան պաշտօնապէս կը գտնուէր վրացական ուղղափառ եկեղեցւոյ տարածքին մէջ։ Շրջանին մէջ կան շարք մը հին, չգործող եկեղեցիներ, որոնք հիմնականին կը վերագրուին Վրաստանի «Ոսկեդարին»՝ Դաւիթ Շինարար թագաւորի եւ Թամար թագուհիի ժամանակաշրջանին (10-13 դարեր)։ 2008 թուականի զինուած հակամարտութեան արդիւնքով եկեղեցիներէն մի քանին աւերուեցան։ Աւերուեցաւ Նիկոզի գիւղի վրացական եկեղեցին (10-րդ դար)։
Տաճարներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]2008 թուականին գործած են հայկական Սուրբ Աստուածածին եկեղեցին եւ սինագոգը[9]։
Զինուած ուժեր
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Հարաւային Օսիոյ զինուած ուժերը 2009 թուականին մասնակիօրէն ճանչցուած Հարաւային Օսիոյ պետութեան ռազմական անվտանգութեան ապահովման համար ստեղծուած զինուած կազմակերպութիւն են։ Ստեղծուած են 1991 թուականին եւ մասնակցած են երկու ռազմական պատերազմի՝ 1991-1992 թուականներու հարաւօսական պատերազմին եւ 2008 թուականի հնգօրեայ պատերազմին Հարաւային Օսիոյ մէջ։
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 http://cominf.org/node/1166488810
- ↑ https://www.webcitation.org/617XDsvBg?url=http://www.gazeta.ru/politics/2009/10/01_kz_3268634.shtml
- ↑ 3,0 3,1 3,2 https://www.webcitation.org/617XDsvBg
- ↑ «Partial recognition can come in different degrees through official recognition by any number of UN member states, with or without the agreement of all the UNSC permanent members, and the number is maybe some guide to the strength of the case.», The Struggle for a Civilised Wider European Order Archived 2014-02-23 at the Wayback Machine., стр. — 19, CEPS Working Document No. 307/October 2008, Michael Emerson — Associate Senior Research Fellow Կաղապար:Не переведено 3
- ↑ «О Республике Южная Осетия»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2007 թ․ մարտի 12-ին։ արտագրուած է՝ 2015 թ․ նոյեմբերի 20
- ↑ Республика Южная Осетия на сайте МИД РФ
- ↑ «Республика» — Официальный сайт Президента Республики Южная Осетия
- ↑ «РГАЭ: Российский государственный архив экономики» Сайт Этнокавказ
- ↑ Александр СОЛДАТОВ Горячие точки православия Archived 2011-09-27 at the Wayback Machine.