Jump to content

Հաննահ Արէնտդ

Հաննահ Արէնտդ
գերմաներէն՝ Hannah Arendt
Ծննդեան անուն գերմաներէն՝ Johanna Arendt
Ծնած է 14 Հոկտեմբեր 1906(1906-10-14)[1][2][3][…]
Ծննդավայր Lindener Marktplatz 2, Hannover, Հանովըր
Մահացած է 4 Դեկտեմբեր 1975(1975-12-04)[1][3][4][…] (69 տարեկանին)
Մահուան վայր Վերին Վեսթ Սայդ, Նիւ Եորք[5][6][7][…]
Քաղաքացիութիւն  Պրուսիա[8], առանց քաղաքացիության և  Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ[9][10]
Մայրենի լեզու գերմաներէն
Կրօնք Յուդայականութիւն[11][12]
Ուսումնավայր Համպոլտթ Համալսարան, Մարբուրգի համալսարան?, Ֆրայբուրգի համալսարան? և Հայտելպըրկի Համալսարան
Ազդուած է Էդմունդ Հուսերլ?[13], Կառլ Յասպերս?[13], Մարտին Հայդեգեր?, Էդմոնդ Բերկ?, Ժիլպերթ Քէյթ Չեսթըրթըն, Շառլ Լուի Մոնտեսքյո?, Ալեքսիս դը Տոկվիլ?, Բենիամին Վալտեր?, Հանս Ջոնաս?, Յիսուս, Իոհան Դունս Սկոտ?, Նիքոլօ Մաքիաւէլլի, Պղատոն, Կարլ Մարքս?, Սոկրատ, Ֆրանց Քաֆքա, Օգոստինոս Երանելի?, Կարլ Շմիդտ?, Պողոս առաքյալ?, Իմանուիլ Կանտ?, Արիստոտէլ և Սյորեն Կիերկեգոր?
Երկեր/Գլխաւոր գործ The Origins of Totalitarianism?[14][15], The Human Condition?[14][15], Այքմանը Երուսաղեմում?[14], Հեղափոխության մասին?[14], Rahel Varnhagen? և Natality?
Մասնագիտութիւն փիլիսոփայ, պատմաբան, գրագէտ, քաղաքագէտ, ակնարկագիր, համալսարանի դասախօս, ընկերաբան, քաղաքական տեսաբան և Մարտիկ
Աշխատավայր Փրինսթընի Համալսարան, Նորթուեթըրն Համալսարան, Ուեսլեական համալսարան?, Քալիֆորնիոյ Համալսարան, Պըրքլի, Շիքակոյի համալսարան[12], Եէյլի համալսարան, Քոլումպիա Համալսարան, The New Yorker?[16], Պրուքլինի Քոլէճ, The New School for Social Research?[12], Jewish Cultural Reconstruction, Inc.?, Schocken Books? և Conference on Jewish Social Studies?
Անդամութիւն Արուեստի եւ գրականութեան ամերիկեան ակադեմիա, Լեզուի եւ Բանաստեղծութեան Գերմանիոյ կաճառ և Արուեստներու եւ գիտութիւններու ամերիկեան կաճառ
Ամուսին Գյունտեր Արենդտ?[8] և Հայնրիխ Բլյուխեր?[8]
Ծնողներ հայր՝ Paul Arendt?
Ստորագրութիւն

Ճոհանա «Հաննա» Արէնտդ[17] (անգլերէն՝ Johanna "Hannah" Arendt,[18] 14 Հոկտեմբեր, 1906 – 4 Դեկտեմբեր, 1975), գերմանացի եւ հրեայ-ամերիկացի քաղաքագէտ-տեսաբան։ Կոչուած է նաեւ փիլիսոփայ, սակայն չէ ընդունած այդ տիտղոսը[19][20]: 1933 թուականին տարագրուած է Ֆրանսա, իսկ 1941 թուականին՝ ԱՄՆ[21]։

Եւրոպայէն փախուստ տուած է Հոլոքոսթին պատճառաւ, դառնալով Ամերիկացի եւ ստանալով Ամերիկեան հպատակութիւն: Իր փիլիսոփայական գործը կը կեդրոնանայ ընկերաբանութեան վրայ, ինչպէս նաեւ ժողովրդապետութեան, իշխանութեան եւ ամբողջատիրութեան։

Գաղափարներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ըստ Արէնտդի, ամբողջատիրութիւնը կը սկսի նախ գաղութատիրութեամբ պետականութիւն մը քանդելով, ապա ենթակայ անհատներուն ինքնութեան փոփոխութեամբ քաղաքացիութենէ դէպի էթնիկ պատկանելիութիւն։ Արէնտդ իր գործերուն մէջ կը կեդրոնանայ անհատ մարդ արարածին վրայ եւ կ՚ուսումնասիրէ անոր յարաբերութիւնը իշխանական համակարգերուն հետ։ Օրինակ՝ ինչպէ՞ս կրնան համակարգի մը մէջ անհատները դառնալ սպառելի, այսինքն ենթակայ դիւրաւ եւ առանց օրէնքի սպաննուելու կամ աքսորուելու, եւայլն։ Այլ կարեւոր միտք մը, որ Արէնտդ ուսումնասիրած է, թէ ինչպէս հասարակ մարդիկ կրնան դառնալ լայնատարած չարիքին մեղսակից։ Այս եւ այլ տեսութիւններով, Արէնտդ բոլոր քաղաքական եւ ընկերային գործընթացներուն - ազատական յեղափոխութիւններէն մինչեւ ցեղասպանութիւններ - կեդրոնը կը դնէ մարդ արարածը։[22]

Արէնտդի միտքերը եւ մօտեցումները մեծ ազդեցութիւն ունեցած են թէ տեսական քաղաքագիտութեան եւ թէ քաղաքական գործընթացներու վրայ։[23]

Հիմնական երկեր[24]

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • «Ամբողջատիրութեան ակունքները» (1951)
  • «Անցեալի եւ ապագայի միջեւ» (1961)
  • «Յեղափոխութեան մասին» (1963)
  • «Այքմանը Երուսաղէմի մէջ» (1963)
  • «Բռնութեան մասին» (1970)
  • «Մարդիկ մռայլ ժամանակներուն» (1968)
  • «Հանրապետութեան ճգնաժամը» (1972)
  • «Բանականութեան կեանքը» (1978)
  • «Կանտի քաղաքական փիլիսոփայութեան դասախօսութիւններ» (1982)
  • «Սեր եւ սուրբ Օգոստիանոս» (1996)

Հայերէն հրատարակութիւններ[25]

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • Հաննա Արէնտդ «Մենք՝ փախստականներս», (յօդուածներ), Երեւան, ՀԱՀ, 2016

Տես նաեւ[26]

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • Հաննա Արէնտդի մրցանակ

Գրականութիւն[27]

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • Հայկական Սովետական Հանրագիտարան, հատոր 1-12, 1974-1986 թթ, Երեւան
  • Է․ Աղայան «Արդի հայերենի բացատրական բառարան», հատոր 1-2, 1976 թ, Երեւան

Ծանօթագրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
  2. ↑ FemBio տվյալների շտեմարան
  3. ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան
  4. ↑ Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
  5. ↑ http://muse.jhu.edu/journals/public_culture/v015/15.1mbembe.html
  6. ↑ http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/13569310701285016
  7. ↑ http://www.nytimes.com/1975/12/06/archives/hannah-arendt-political-scientist-dead.html
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  9. ↑ http://www.nytimes.com/1982/04/25/books/a-woman-of-this-century.html
  10. ↑ LIBRIS — Շուէտի Ազգային Գրադարան, 2013.
  11. ↑ https://hac.bard.edu/amor-mundi/is-hannah-arendt-a-jewish-thinker-2013-04-12
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Library of Congress Authorities — Library of Congress.
  13. ↑ 13,0 13,1 Collinson D. Biographical Dictionary of Twentieth-Century Philosophers — 1996. — ISBN 978-0-415-06043-1
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 Utter G. H. Arendt, Hannah // American Political Scientists: A Dictionary — 2 — Greenwood Publishing Group, 2002. — P. 10–11. — ISBN 978-0-313-31957-0
  15. ↑ 15,0 15,1 Oguma E. https://www.nikkei.com/article/DGKKZO65534060Y2A021C2MY5000/
  16. ↑ The New Yorker / խմբ. (not translated to en-us) — (untranslated): (untranslated), 1925. — ISSN 0028-792X; 2163-3827
  17. ↑ Kelsey Wood (Pulaski Technical College)։ «Hannah Arendt bio at Literary Encyclopedia»։ Litencyc.com։ արտագրուած է՝ 24 September 2012 
  18. ↑ "Arendt". Random House Webster's Unabridged Dictionary.
  19. ↑ Wayne Allen, "Hannah Arendt: Existential Phenomenology and Political Freedom", Philosophy & Social Criticism, July 1982, 9(2), pp. 170–190.
  20. ↑ Patricia Bowen-Moore, Hannah Arendt’s Philosophy of Natality, Springer, 1989, p. 119; Julia Kristeva, Hannah Arendt: Life Is a Narrative, University of Toronto Press, 2001, p. 48.
  21. ↑ (հայերեն) Հաննա Արենդտ, 2025-09-30, https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A1_%D4%B1%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%BF&oldid=10462349, վերցված է 2025-10-07 
  22. ↑ The concise Oxford dictionary of politics.։ McLean, Iain., McMillan, Alistair. (2nd ed., New ed. հրտրկթն․)։ Oxford: Oxford University Press։ 2003։ ISBN 0-19-280276-3։ OCLC 52324578 
  23. ↑ «Arendt, Hannah | Internet Encyclopedia of Philosophy»։ www.iep.utm.edu։ արտագրուած է՝ 2020-05-21 
  24. ↑ (հայերեն) Հաննա Արենդտ, 2025-09-30, https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A1_%D4%B1%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%BF&oldid=10462349, վերցված է 2025-10-07 
  25. ↑ (հայերեն) Հաննա Արենդտ, 2025-09-30, https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A1_%D4%B1%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%BF&oldid=10462349, վերցված է 2025-10-07 
  26. ↑ (հայերեն) Հաննա Արենդտ, 2025-09-30, https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A1_%D4%B1%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%BF&oldid=10462349, վերցված է 2025-10-07 
  27. ↑ (հայերեն) Հաննա Արենդտ, 2025-09-30, https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A1_%D4%B1%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%BF&oldid=10462349, վերցված է 2025-10-07 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Հաննահ_Արէնտդ&oldid=244835» էջէն