Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութիւն

Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութիւն (ՀԲԸՄ); անգլերէն՝ Armenian General Benevolent Union (AGBU)
Տեսակ	ոչ առեւտրային կազմակերպութիւն
Երկիր	Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Յապաւում	ՀԲԸՄ
Հիմնադրուած	Կաղապար:Start date
Գլխաւոր գրասենեակ	ԱՄՆ Նիւ Եորք, ԱՄՆ
Մասնակցութիւն	22.000
Պաշտ. լեզու(ներ)	հայերէն, անգլերէն, ֆրանսերէն, սպաներէն
նախագահ	Պերճ Սեդրակեան
հիմնադիր	Պօղոս Նուպար Փաշա
Պիւտճէ	$36 միլիոն (տարեկան)
Հիմնադիր	Պօղոս Նուպար Փաշա
Կայքէջ	agbu.am

Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութիւն, տարածուած յապաւումը ՀԲԸՄ (դասական ուղղագրութիւնով՝ Հայ Բարեգործական Ընդհանուր Միութիւն, անգլերէն՝ Armenian General Benevolent Union, տարածուած յապաւումը՝ AGBU), 1906-ին հիմնադրուած հայկական բարեգործական կազմակերպութիւն, որ աշխարհի ամէենախոշոր հայկական հասարակական կազմակերպութիւնն է։ Այժմ անոր գլխամասը կը գտնուի Նիւ Եորքի մէջ, տարեկան միջազգային պիւտճէն կը կազմէ մօտ 36 միլիոն ԱՄՆ տոլար։ ՀԲԸՄ-ը կը պահպանէ եւ կը զարգացնէ Հայկական ազգային գիտակցութիւնը եւ ժառանգութիւնը զանազան կրթական, մշակութային եւ մարդասիրական ծրագիրերու միջոցով։

Պատմութիւն

Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութիւնը (ՀԲԸՄ) հիմնադրուած է 15 Ապրիլ 1906-ին, Գահիրէի մէջ (Եգիպտոս)՝ յայտնի ազգային գործիչ Պօղոս Նուպարի եւ եգիպտահայ համայնքի ականաւոր ներկայացուցիչներու նախաձեռնութեամբ՝ հայ ժողովուրդի հոգեւոր եւ մշակութային զարգացման նպաստելու համար։

Անոնց հիմնական նպատակն էր ստեղծել միութիւն մը, որ կոչուած էր ամէն կերպ աջակցելու հայ ժողովուրդին, որու գոյատեւումը՝ իբրեւ Օսմանեան Կայսրութեան փոքրամասնութիւն, վտանգուած էր։

1906-1912 թթ ՀԲԸ Միութիւնը Արեւմտահայ գիւղացիութեան կ՚ապահովէր սերմացուով, երկրագործական գործիքներով եւ այլն։ Արեւմտեան Հայաստանի, Կիլիկիոյ եւ Օսմանեան Կայսրութեան հայաշատ այլ շրջաններու մէջ ՀԲԸՄ-ը հիմնած էր դպրոցներ եւ որբանոցներ։ 1914 թ-ին ՀԲԸՄ-ը ունէր 142 մասնաճիւղ Արեւմտեան Հայաստանի, Կիլիկիոյ, ԱՄՆ-ի, Արժանթինի, Եւրոպայի եւ Ափրիկէի, ընդհանուր թիւով՝ 8533 անդամ։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիները եւ յատկապէս Մեծ Եղեռնը շրջադարձային եղան ինչպէս ամբողջ հայ ժողովուրդի, այդպէս ալ ՀԲԸՄ-ի համար։ 1914 թ-ին Պօղոս Նուպարը կը լքէ Եգիպտոսը եւ վերջնականապէս կը տեղափոխուի Փարիզ։ Չնայած ՀԲԸՄ տարբեր մասնաճիւղերու կողմէ կրած մեծ կորուստներուն, Միութիւնը այնուամէնայնիւ կը կարողանայ զգալի օգնութիւն ցուցաբերել Եղեռնը վերապրած հայերուն։ 1915 թ-ի Հոկտեմբերին Պորտ Սաիտի (Եգիպտոս) մօտակայ անապատին մէջ, ուր հիմնուած էր փրկուած մուսալեռցիներու վրանային աւանը, բացուած է ՀԲԸՄ-ի Սիսուան վարժարանը (1222 աշակերտ), ապա՝ որբանոցը եւ այրիանոցը։ Եղեռնի յետագայ տարիներուն ՀԲԸՄ-ը հիմնականին զբաղուած է որբախնամ գործունեութեամբ։ Պատերազմէն ետք ՀԲԸՄ-ը կը վերաձեւաւորուի եւ կը վերահաստատուի նոր գաղթօջախներուն՝ Մերձաւոր Արեւելքի, Յունաստանի, Ֆրանսայի եւ ԱՄՆ-ի մէջ։

1921 թ-ին Միութեան նստավայրը Գահիրէէն կը տեղափոխուի Ֆրանսա։ Առաջին համաշխարհային պատերազմէն ետք ՀԲԸՄ-ի գործունէութեան հիմնական նպատակն է կրթական, մշակութային եւ բարեսիրական ծրագրերու միջոցով պահպանել եւ տարածել հայ լեզուն, ինքնութիւնն ու ժառանգութիւնը։ 1926 թ-ին ՀԲԸՄ-ը Նիկոսիոյ կը հիմնէ Մելգոնեան կրթական հաստատութիւնը, Նուպարեան սաներ հիմնադրամը, որ թոշակներ կը յատկացնէր հայ երիտասարդներուն եւրոպական համալսարաններուն մէջ ուսանելու համար, իսկ 1930-ին Մարի Նուպար ուսանողական տունը Փարիզի մէջ։

1930 թ-ին Պօղոս Նուպարի մահէն ետք ՀԲԸՄ նախագահը կը դառնայ ոչ պակաս ականաւոր հայ գործիչ, նաւթային մագնատ Գալուստ Կիւլպէնկեանը։ Երկու տարի նախագահութիւնէն ետք անոր կը փոխարինէ իր որդին՝ Զարեհ Պէյ Նուպարը, որ նախագահած է մինչեւ 1940 թուականը։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքին ՀԲԸՄ-ի նստավայրը Փարիզէն կը տեղափոխուի Նիւ Եորք։ 1942 թ-ին Արշակ Գարակէօզեանի կը դառնայ ՀԲԸՄ չորրորդ հախագահը։

ՀԲԸՄ-ի ազգապահպանական գործունէութիւնը առաւել արդիւնաւետ դարձած է հետպատերազմեան շրջանին, յատկապէս Ալեք Մանուկեանի նախագահութեան օրօք (1953-1989 թթ )։ Այդ ժամանակահատուածին ամբողջ աշխարհին մէջ ՀԲԸՄ-ը կ՚ընդլայնուի եւ կը դառնայ ամենաազդեցիկ սփիւքահայ կազմակերպութիւնը։ 1954-ին Ալեք Մանուկեանը հիմնել է «Ալեք եւ Մարի Մանուկեան», իսկ 1968-ին «Ալեք Մանուկեան» մշակութային հիմնադրամները, որոնց միջոցներով յետագայ տարիներուն հնարաւոր դարձած է կառուցել շարք մը կրթական եւ այլ հաստատութիւններ։

ՀԲԸՄ-ի մասնաճիւղերը այժմ կը գործեն 22 երկիրներու մօտ 80 քաղաքներու մէջ։ Այսօր կը հաշուեն աւելի քան 22.000 ՀԲԸՄ անդամ, 120 մասնաճիւղ եւ 27 մշակութային կեդրոն, որոնք սփռուած են ամբողջ աշխարհով՝ ԱՄՆ, Եւրոպա, Մերձաւոր Արեւելք, Հարաւային Ամերիկա, Աւստրալիա։ ՀԲԸՄ-ը կը տնօրինէ մօտ 20 դպրոց (6600 աշակերտ) եւ կը ֆինանսաւորէ աւելի քան 16 կրթական հաստատութիւն։ Փարիզի եւ Նիւ Ճերսիի մէջ ՀԲԸՄ-ը ունի 2 գրադարան։

1989 թ-ից ՀԲԸՄ-ի նախագահութիւնը ստանձնած է Լուիզ Մանուկեան Սիմոնը, Ալեք Մանուկեանի դուստրը, որ իր հերթին նոր շունչ հաղորդած է Հայաստանի եւ Սփիւռքի հայութեան միջեւ կապի սերտացման։ 1988-ին Սպիտակի երկրաշարժէն անմիջապէս յետոյ ՀԲԸՄ-ը կազմակերպած է սնունդի, հագուստի, դեղորայքի տեղափոխումը աղետեալ շրջաններ։ 1990-ին բացուած է ՀԲԸՄ գրասենեակը Երեւանի մէջ։ Շուրջ 50 տարի անց վերսկսելով իր գործունէութիւնը Հայաստանի մէջ՝ ՀԲԸՄ-ը նախապատւութիւնը կու տայ ոչ թէ զուտ մարդասիրական օգնութեան, այլ երկրի զարգացման նպաստող ծրագիրերուն։

1995 թ-ին Լոս Անճելըսի մէջ ՀԲԸՄ-ը կը հիմնադրէ «Երիտասարդ արհեստաւարժներ (ԵԱ)» կազմակերպութիւնը, որու աւելի քան 500 անդամներն են ԱՄՆ-ի, Քանատայի, եւ Եւրոպայի համալսարանի շրջանաւարտները։ Այսօր աշխարհի 11 երկիրներու մէջ կը գործեն 17 «Երիտասարդ արհեստաւարժներու» խումբեր, որոնց կարգին է նաեւ նորաստեղծ (2007 թ) ԵԱ Երեւան խումբը։

2002 թ-էն ՀԲԸՄ-ը կը նախագահէ Պերճ Սեթրակեանը, որ դեռ երիտասարդ տարիներէն ըլլալով ՀԲԸՄ երիտասարդական կառոյցներու անդամ, այսօր կը շարունակէ մէկ դար առաջ սկսած այս հայրենանուէր գործը։

ՀԲԸՄ-ը Հայաստանի մէջ

20-րդ դարու սկիզբը սովի տարիներուն ՀԲԸՄ-ը իր բարեգործական առաջին ծրագրերու շրջանակներուն մէջ 1907 թ.-ին սննդամթերք եւ սերմացու ներմուծեց Երեւան՝ որպէս օգնութիւն սովեալ հայերուն։

ՀԲԸՄ-ը Խորհրդային Հայաստանի մէջ

1923 թ Աս. Մռավեանի եւ Ար. Երզնկեանի կողմէ ստորագրուած յօդուածով ՀԲԸՄ դարձաւ միակ աւանդական կազմակերպութիւնը, որուն թոյլատրուեցաւ գործել Խորհրդային Հայաստանի մէջ յետագայ 14 տարիներու ընթացքին։

1920-ական թթ. - Գիւղատնտեսական մեքենաներու, սերմացուի եւ այլ օժանդակութիւն Խորհրդային Հայաստանին։

1926 թ. - Օգնութիւն Շիրակի երկրաշարժի գօտիի վերականգման աշխատանքներուն։ 1937 թ. - ՀԲԸՄ-ի կողմէ կառուցուած Մատենադարանի հանրային գրադարանի եւ տպարանի բացում։

1930 թ.-ից - Աջակցութիւն Երեւանի Պետական Համալսարանին կարեւոր գիտական հրատարակութիւններուն մէջ եւ ապահովում անհրաժեշտ նորագոյն սարքաւորումներով։

1936 թ. - Երեւանի մէջ Հայ մտաւորականներու տան կառուցում։

1923-36 թթ. - Մօտ 17,000 հայ գաղթականներու վերադարձ մայր հայրենիք Յունաստանէն, Թուրքիայէն, Լիբանանէն, Իսրայէլէն, Ֆրանսայէն, Պուլկարիայէն եւ այլ երկիրներէ։

1924 թ. - ՀԲԸՄ-ի որբանոցներու 250 որբերու տեղափոխում Հայաստան։

1929 թ. - Մարի Նուպար աչքի կլինիկայի հիմնում։

1929 թ. - "Դարուհի Յակոբեան Մայրանոց" ծննդատան հիմնում։

1925 թ. - Նոր Եդովկիա գիւղի հիմնում՝ գաղթածներու վերաբնակեցման համար։

1937 թ. - Հանգանակութիւն 1 միլիոն ԱՄՆ տոլար եւ Նուպարաշէն աւանի կառուցում, ուր բնակուեցան 1000 գաղթական։

1944 թ. - 105,000 ԱՄՆ տոլարի դեղորայք եւ հագուստեղէն Հայաստանին։

1946 թ. - Իրանէն, Լիբանանէն, Սուրիայէն, Պուլկարիայէն, Յունաստանէնեւ Ռումանիայէն 51,060 հայերի ներգաղթ ՀԲԸՄ-ի կողմէ այդ նպատակով հանգանակուած 1,073,810 ԱՄՆ տոլարի շնորհիւ։

1944-48 թթ. - Ընդհանուր առմամբ ներգաղթին օժանդակելու եւ հետպատերազմեան Հայաստանին օգնելու նպատակով ՀԲԸՄ-ը հանգանակել է մօտ 2, 300,000 ԱՄՆ տոլար։

1950-88 թթ. - ՀԲԸՄ-ի աջակցութիւնը Հայաստանին եկեղեցւոյ միջոցով։

1983 թ. - Ալեք Մանուկեան գանձատան բացում Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինին մէջ

1988 թ. երկրաշարժ

Երկրաշարժէն արդէն 3 օր ետք դեղորայքի, հագուստի, սննդամթերքի եւ այլ անհրաժեշտ պարագաներու ներմուծում Հայաստան։ Աղէտէն տուժածներու բուժում ԱՄՆ-ի մէջ։ Արտերկրի բժիշկ մասնագէտներու միջոցով տուժածներու բուժում տեղը։ 10 միլիոն ԱՄՆ տոլարի հանգանակութիւն ՀԲԸՄ բարերաներու կողմէ՝ որպէս օգնութիւն հայ ժողովուրդին։ 1989-1992 թթ. - Գիւմրիի մէջ մթերանոց սառնարանի կառուցում։ 1991 թ. - Պլաստիկ եւ վերականգնողական վիրաբուժութեան կեդրոնի հիմնում Երեւանի մէջ։

ՀԲԸՄ-ը Հայաստանի Երրորդ Հանրապետութիւնում

Կրթութիւն
Մշակոյթ
Եկեղեցի
Առողջապահական-սոցիալական
Ղարաբաղի վերականգնում
Դպրոցներ

Ստեփանակերտի թիւ 7 դպրոց՝ ամբողջական վերանորոգում։ Բացումը տեղի ունեցած է 16 Յունուար 2006-ին։ Դպրոցը ունէր 808 աշակերտ։
Գիւմրիի թիւ 7 դպրոց՝ ամբողջական վերակառուցում եւ վերականգնում։
Գիւմրիի Լորդ Պայրոնի անուան դպրոց՝ վերանորոգում, մշտական հոգածութիւն, կաթսայատան եւ խաղահրապարակի կառուցում։
Գիւմրիի թիւ 3 հաշմանդամ երեխաներու դպրոց՝ վերանորոգում եւ շարունակական հոգածութիւն
Իրինդ գիւղի դպրոց՝ ամբողջական կահաւորում

Գիւմրիի արուեստներու ակադեմիա

1997 թ.-ին ՀԲԸՄ-ը վերանորոգեց նախկին քաղկոմի շէնքը եւ կառուցեց Գիւմրիի Արուեստներու ակադեմիան։ Կը ներառէ Գեղարուեստի ակադեմիայի, Կինոյի եւ թատրոնի ինստիտուտի եւ Կոնսերվատորիայի Գիւմրիի մասնաճիւղերը։ 1997-ին ակադեմիան ուներ 9 ուսանող, այժմ՝ մօտ 150։ 2005 թ.-ին ՀԲԸՄ-ը շէնքի տանիքը կառուցեց նոր արուեստանոցներ նկարիչ ուսանողներու համար, եւ անոնց տեղափոխեցին աւելի լռակեաց վայր։

Ղարաբաղի Կամերային Նուագախումբ

Նաւագախումբը հիմնուած է 2004 թ.-ի աշնանը ՀԲԸՄ-ի կողմէ։ Ունէր 17 երաժիշտ, որոնցմէ 11-ը Երեւանէն էին, 6-ը՝ Ղարաբաղից։ Բացի համերգներով հանդէս գալէն, երաժիշտները երաժշտութիւն կը դասաւանդէին Շուշիի, Քաշաթաղի եւ Հադրութի երաժշտական դպրոցներուն մէջ։

Եկեղեցի

ՀԲԸՄ-ի ֆինանսաւորմամբ կառուցուած են

Գրիգոր Լուսաւորիչ Մայր եկեղեցին
Երեւանի Սուրբ Երրորդութիւն
Գիւմրիի Սուրբ Յակոբ
Վանաձորի Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի
Նոր Նորքի Սուրբ Սարգիս եւ բազմաթիւ այլ եկեղեցիներ

ՀԲԸՄ-ի ջանքերով վերակառուցուեցաւ Խրիմեան հայրիկ ցուցասրահը, վերակառուցուեցաւ գանձատունը, կառուցուեցաւ Վեհարանի վարչական շէնքը, կառուցուեցաւ Բաց խորանը, կը կառուցուի Միաբանական շէնքը։

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի տարեկան պիւտճէի 70 տոկոսը միութեան յատկացումն է։

Մշակութային

Օժանդակութիւն Օփերայի եւ Պալետի Ազգային Թատրոնի "Գայեանէ" բալետի, "Անուշ" եւ "Կարմէն" օպերաներու բեմականացման
Շարունակական օժանդակութիւն Երեւանի Պետական Համալսարանին
Շարունակական օժանդակութիւն Գիտութիւններու Ազգային Ակադէմիային
Հաեօց Ցեղասպանութեան Թանգարան-Ինստիտուտի կառուցում
Մատենադարանի գրապահոցում օդորակաւորման եւ օդափոխութեան համակարգէրի տեղադրում
Օժանդակութիւն "Օտար, ամայի ճամփեքի վրայ", "Մերօնք", "ՀՀ դեսպաններ" եւ "Վերադարձ դէպի ապագայ" հաղորդաշարերին
Գրողներու Միութեան հետ համատեղ ժամանակակից հայ գրողներու գործերի անգլերէն թարգմանութիւն եւ տպագրութիւն
Օգնութիւն հայ թատրոնին՝ "Խոր Վիրապ" եւ "Ջին խաղ" ներկայացումներու բեմականացմամբ

Սոցիալական

Շարունակական օժանդակութիւն Մեղրիի մանկապարտէզին
Օգնութիւն Գիւմրիի "Յոյս" մանկատանը
Վանաձորի մանկատան վերանորոգում
Վանաձորի թիւ 4 դարմանատան վերանորոգում
Կովերու տրամադրում Ամասիոյ շրջանի կարիքաւոր ընտանիքներուն
Ալիւրի տրամադրում Ամասիոյ շրջանի կարիքաւոր ընտանիքներուն

ՀԲԸՄ ծրագիրերը Արցախի մէջ

Ղարաբաղի պատերազմի վեթերաններու եւ այրիներու համար բնակելի շէնքի կառուցում, ուր տեղակայուած են 50 ընտանիք եւ Ստեփանակերտի Շախմատի դպրոցը։ Ստեփանակերտի տարեցներու տուն-համացանցի վերանորոգում 55 մշտաբնակներու եւ 150 խնամեալներու համար։ Վերջերս ՀԲԸՄ-ը վերանորոգած էր Ստեփանակերտի Ալեք Մանուկեանի անուան փողոցը եւ այնտեղ տեղադրած էր մեծ բարերարի արձանը։

Արցախի վերաբնակեցման ծրագիր

Նորաշէն
Բարեշէն
Ջրակն

2004 թ.-ին ՀԲԸՄ-ի ուժերով վերածնուեցաւ Ղարաբաղի Նորաշէն գիւղը, եւ 22 տուն յանձնուեցաւ շահագործման։ Գիւղն արդէն ունէր 150 բնակիչ, որոնցմէ 30-ը դպրոցահասակ երեխաներ են։ 11 Սեպտեմբեր 2006-ին տեղի ունեցաւ Նորաշէնի ՀԲԸՄ-ի կողմէ կառուցուած 120 հոգանոց դպրոցի բացումը։ Նորաբաց դպրոցը արդէն ունէր 30 աշակերտ։ Բացի 22 տուներէ եւ դպրոցէ գիւղը ունէր բժշկական կեդրոն՝ ապահովուած անհրաժեշտ դեղորայքով եւ մշտական հերթապահ բժիշկով։ ՀԲԸՄ-ի կողմէ կառուցուած մանկապարտէզը կը ծառայէր ոչ միայն Նորաշէնի, այլ նաեւ հարեւան Այգեստան գիւղի բնակիչներու երեխաներուն։

Բարեշէն

Բարեշէնը ՀԲԸՄ-ի կողմէ Ղարաբաղի մէջ կառուցուող երկրորդ գիւղն է։ Շինարարութիւնը սկսած է 2005 թ.-ին։ Առաջին փուլին կը նախատեսուի կառուցել 6 տուն։ Գիւղացիները պիտի օգտուէին հարեւան Նորաշէն գիւղի դպրոցէն, մանկապարտէզէն եւ բժշկական կեդրոնէն։

Ջրակն

11 Սեպտեմբեր 2006-ին տեղի ունեցաւ ՀԲԸՄ-ի կողմէ Ղարաբաղի մէջ կառուցուող երրորդ գիւղի՝ Ջրակնի հիմնարկեքի արարողութիւնը։ Շինարարութեան առաջին փուլի ընթացքին, որ կ՚աւարտի 2007 թ.-ի երկրորդ կիսամեակին, կը նախատեսուի կառուցել 10 տուն։

Արտաքին յղումներ

ՀԲԸՄ-ի Պաշտօնական Կայք

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։