Կիրառական Արուեստի Թանգարան (Վիեննա)

Կիրառական Արուեստի Թանգարան
Տեսակ	Museum of Decorative Arts
Երկիր	Կաղապար:Դրօշաւորում/Աւստրիա Աւստրիա
Տեղագրութիւն	Ներքին Քաղաք
Տեսակ	Museum of Decorative Arts
Հասցէ	Stubenring 5[
Հիմնադրուած է	1867
Հիմնադիր	Rudolf Eitelberger
Տնօրէն	Christoph Thun-Hohenstein?, Lilli Hollein?, Richard Ernst? եւ Ignaz Schlosser?
	48°12′27″N 16°22′54″E / 48.2075°N 16.38169°E
Կայքէջ	mak.at; mak.at/en(անգլերէն)

Կիրառական Արուեստի Թանգարան (գերմ.՝ Museum für angewandte Kunst), գեղարուեստական եւ մշակութային թանգարան Վիեննայի մէջ^[2]: Բացուած է 1864-ի սկիզբը, Պարահանդեսային տան («Balhaus»)՝ Վիեննայի Հոֆպուրկին մէջ, Ներքին քաղաքը: Բացի կիրառական արուեստի աւանդական ոլորտի հաւաքածոյէն, թանգարանը կը հաւաքէ եւ մշտապէս կը համալրէ ժամանակակից արուեստի եւ ճարտարապետութեան ստեղծագործութիւններու հաւաքածոն:

Պատմութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

«Աւստրիական արուեստի ու արդիւնաբերութեան կայսերական եւ թագաւորական թանգարանը» հիմնադրուած է 7 Մարտ 1863-ին կայսր Ֆրանց Իոսիֆ Ա.-ի կողմէ: Անոր առաջին տնօրէնը դարձաւ Վիեննայի համալսարանի պատմութեան եւ արուեստի փրոֆեսոր Ռուտոլֆ ֆոն Այթելպերկըրը: Թանգարանի բացումը կայացաւ 12 Մայիս 1864-ին, սկիզբը ցուցադրութիւնը ժամանակաւորապէս տեղակայուեցաւ վիեննական Հոֆպուրկի Պարահանդէսային տան, որ ճարտարապետ Յենրիք ֆոն Ֆերստելի կողմէ յարմարեցուած էր իբրեւ ցուցասրահ: 15 Նոյեմբեր 1871-ին թանգարանը բացուեցաւ նոր (ներկայիս) շէնքին մէջ, որ կառուցուած էր Յենրիք ֆոն Ֆերշթելի նախագծով: Գեղարուեստական ձեւաւորումը իրականացուած է գեղանկարիչ Ֆերտինանտ Լաուֆպերկըրի կողմէ:

1865-1897 թուականներուն թանգարանը կը հրատարակէ իր ամսագիրը «Տեղեկութիւններ կայսերական եւ թագաւորական կիրառական արուեստի թանգարանէն» անուանումով, 1898-1921 թուականներուն ամսագիրը կը հրատարակուի «Արուեստ եւ կիրառական արուեստ» անուանումով: 1955-1986 թուականներուն թանգարանը կը հրատարակէ «Հին եւ ժամանակակից արուեստ» ամսագիրը:

1907-ին Կիրառական արուեստի թանգարանին կ՛անցնի Առեւտուրի թանգարանի հաւաքածոյի զգալի մասը: 1897-ին թանգարանի տնօրէն կը դառնայ Արթուր ֆոն Սքալան, որ մինչ այդ կը ղեկավարէր Արեւելեան թանգարանը: Անոր օրով Կիրառական արուեստի թանգարանի աշխատակիցներ կը դառնան այնպիսի վարպետներ, ինչպիսին են Օթթօ Վագները, Կոլոման Մոզերը, Ֆելիսյէն ֆոն Միրբախը, Ժոզզէֆ Հոֆմանը, Ալֆրետ Ռոլլերը եւ ուրիշներ: Աւստրիական հանրապետութեան ստեղծումէն ետք, 1919-ին թանգարանին կը փոխանցուին աւստրիական կայսրերու սեփականութիւնը համարուող գոյքի մէկ մասը, մասնաւորապէս արեւելեան գորգերու հաւաքածոն: 1936 եւ 1840 թուականներուն Գեղարուեստա-պատմական թանգարանի հետ քանդակագործական եւ անթիք հաւաքածոյի մէկ մասի փոխանակման դիմաց թանգարանը ստացաւ Ֆիկթորի հաւաքածոյի կիրառական արուեստի ստեղծագործութիւնները: 1938-ին թանգարանը վերանուանուեցաւ «Վիեննայի կիրառական արուեստի պետական թանգարան» (Staatliches Kunstgewerbemuseum in Wien): 1939-1945 թուականներու ընթացքին թանգարանի հաւաքածոն համալրուեցաւ նացիստներու կողմէ բռնագրաւուած արուեստի բազմաթիւ գործերով: Յետագային անոնց մէկ մասը վերադարձուեցաւ սեփականատէրերուն եւ ժառանգներուն: 1947-ին թանգարանը վերանուանուեցաւ` կոչուելով «Կիրառական Արուեստի Աւստրիական Թանգարան»: Ռազմական գործողութիւններու հետեւանքով հասցուած վնասները վերականգնելէն ետք 1949-նի թանգարանը նորէն վերաբացուեցաւ հանրութեան առջեւ:

1965-ին որպէս մասնաճիւղ թանգարանին միացուեցաւ Վիորնինկ-Շթրասէ 18 հասցէին վրայ գտնուող շէնքը: Անոր հետ մէկտեղ թանգարանի տնօրինութեան տակ անցան 1750-էն մինչեւ 19-րդ դարի երկրորդ կէսի Ֆրանց Սոպեքի հին ժամացոյցներու հաւաքածոն, ինչպէս նաեւ 1800-1840-ականներու կահոյքի առանձին կտորներ: 1994-ին վիեննական Արենպերկ պարկի աշտարակներուն մէջ հիմնադրուեցաւ թանգարանի երկրորդ արտաքին մասնաճիւղը, սակայն 2011-էն ետք այս մասնաճիւղը փակուեցաւ այցելութիւններու համար: 2000-ին թանգարանը ստացաւ գիտա-հետազօտական հաստատութեան կարգավիճակ:

2015-ին Վիեննայի Թանգարանի նախաձեռնութեամբ տեղի ունեցաւ արուեստի ճարտարապետութեան բնագաւառին մէջ առաջին բիենալէն: Սեպտեմբեր 2011-էն Կիրառական արուեստի Վիեննայի թանգարանը կը ղեկավարէ Քրիստոֆ Տուն-Խոէնշտէյնը: 2016-ին առաջիկայ հինգ տարիներուն համար ան հաստատուեցաւ, որպէս թանգարանի գլխաւոր տնօրէն եւ գիտական ղեկավար: