Խենթը (Վէպ)

Խենթը (Վէպ)

Հեղինակ	Րաֆֆի

«Խենթը», հայ գրող Րաֆֆիի վէպերէն։

Ստեղծում

Հայ ազգային-ազատագրական շարժման վերելքը, կապուած 1877-1878 թուականներու ռուս-թրքական պատերազմի իրադարձութիւններու հետ, ամբողջ խորութեամբ բացայայտեցին Րաֆֆիի ստեղծագործական տաղանդի հնարաւորութիւնները։ Րաֆֆին կ՚առաջադրէ ազգային-ազատագրական պայքարի գաղափարը՝ արեւմտահայ ժողովուրդի գլխաւոր խնդիրը համարելով այդ գաղափարի «անդադար եւ անընդհատ նախապատրաստութիւնը»։ Այս ծրագրի գեղարուեստական արտայայտութիւնը հանդիսացաւ նաեւ «Խենթը» վէպը, որ ան գրեց 1881 թուականին։ Գլխաւոր հերոսը Վարդանն է, որ նախատիպը հանդիսացած է ռուսական բանակի գնդապետ Սամսոն Տէր-Պօղոսի Տէր-Պօղոսեանը։

Սիւժէ

Վէպի գլխաւոր հերոսը Վարդանն է, որ կը ստանձնէ օգնութիւն խնդրող նամակը հասցնել ռուսական բանակի հրամանատար Տէր-Ղուկասովին։ Սալմանը, կը քայլէ գիւղէ գիւղ, կը փորձէ դպրոցներ հիմնել եւ հիմքէն ձեւափոխել հայ մտածելակերպը։ Պայքարի ջատագով է նաեւ Մելիք-Մանսուրը, որ չարչի ձեւանալով տեղեկատուութիւն եւ զէնք կը մատակարարէ։

Հետոյ կը նկարագրուին քանի մը տարի անկէ առաջ կատարուած դէպքերը։ Ալաշկերտի Օ... գիւղին մէջ խաղաղութիւն կը տիրէ, չնայած, որ մէկ կողմէ քուրտերը իրենց Ֆաթթահ Բեկի գլխաւորութեամբ անընդհատ կը կողոպտեն հայերուն, միւս կողմէ Թովմաս Էֆենդին, հարկեր հաւաքողը, ըլլալով հայ, կը կեղեքէ իւրայիններուն։

Վարդանը կը սիրէ տանուտէր Խաչոյի աղջիկ Լալային, որուն տղայի զվեստներ կը հագցնեն եւ Ստեփանիկ կ՚անուանեն։ Անոր կը սիրեն նաեւ Ֆաթթահ Բեկը եւ Էֆենտին։ Թովմաս Էֆենդիի մեքենայութիւններու արդիւնքով կը ձերբակալուին Խաչոյի որդիները, Սալմանը, Վարդանը։ Լալան փախուստի կը դիմէ։

Թուրքերու կոտորածներէն փրկուելու համար ամբողջ Ալաշկերտի գաւառը գաղթի ճամբան բռնեած է, Լալան անոնց հետ միասին կը գաղթէ Վաղարշապատ, ուր եւ ծանր կը հիւանդանայ ու կը մահանայ։ Վարդանը, որ ձերբակալումէն յետոյ յայտնուած էր Պայազետի բերդին մէջ, նամակը Տէր-Ղուկասովին հասցնելէ յետոյ կը սկսի փնտռել Լալային, սակայն կը գտնէ միայն անոր գերեզմանը։ Լալայի շիրիմը գրկած Վարդանը տեսիլքներու մէջ կը տեսնէ ապագայի իր երազանքներու Հայաստանը։

Միտքեր գիրքէն

Երջանիկ է այն ժողւուրդը, որ ատել գիտէ։ Նա, ով ատել չգիտէ, զուրկ է մնում սիրոյ զգացումից։

Համբերութիւնը մահ է... գերեզմանի մէջ է միայն մարդ համբերող դառնում։ Մեր տանուտէրերը, մեր վարդապետները մէզ համբերութիւն են քարոզում… Ախար նրանք քանդեցին մեր տունը եւ այս ստրկական վիճակին հասցրին մէզ։ Եթէ կայ մի բան, որ կարող է փրկել հարստահարուած եւ ճնշուած ժողովուրդներուն, դա է՝ բողոքը, ինչ կերպով եւ յայտնուելու լիներ նա… - Սալման, այսպիսով Րաֆֆին արտայայտում է իր դժգոհութիւնը եկեղեցւոյ կողմէ քարոզուած համբերութեան եւ հնազանդութեան

Արտաքին յղումներ

• Րաֆֆի «Խենթը»
• Խենթը»․ ծաղկաքաղ - Կրթադիտակ
• Խենթը - Րաֆֆի
• Խենթը աուդիոգիրք
• Խենթը