Իսլանտա |
---|
|
 |
Կը ներառնէ |
Northeast?, Northwest?, Reykjavík North?, Reykjavík South?, South Constituency? և Southwest? |
---|
Պետական լեզու |
իսլանդերեն?[1] |
---|
Մայրաքաղաք |
Ռեյքիավիք[2] |
---|
Օրէնսդիր մարմին |
Ալտինգ? |
---|
Երկրի ղեկավար |
Հադլա Թոումասդոութիր? |
---|
Կառավարութեան ղեկավար |
Կրիստրուն Ֆրոստադոութիր? |
---|
Ազգաբնակչութիւն |
364 260 մարդ (31 Դեկտեմբեր 2019)[3] |
---|
Օրհներգ |
Իսլանդիայի օրհներգ? |
---|
Կարգախօս |
Inspired by Iceland |
---|
Հիմնադրուած է |
17 Յունիս 1944 թ. |
---|
Արժոյթ |
Իսլանդական կրոն (արժույթ)? |
---|
Ազգային տօն |
Նոր Տարի, Ծաղկազարդ, Աւագ Հինգշաբթի, Աւագ Ուրբաթ, Զատիկ, Ս. Զատկուան Մեռելոց, First Day of Summer?, May Day?, Համբարձում, Հոգեգալուստ, Whit Monday?, Icelandic National Day?, Ճրագալոյց, Q16429504?, Նվերների օր?, Նոր Տարուան գիշեր և Commerce Day? |
---|
Ժամային համակարգ |
UTC+0 |
---|
Հեռաձայնային համակարգ |
+354 |
---|
Համացանցի յղում |
.is? |
---|
Մարդկային ներուժի զարգացման թիւ |
0,959[4] |
---|
iceland.is |
Իսլանտա հիւսիսային կղզի-երկիր մըն է Հիւսիսային Ատլանտեան եւ Արքթիք Ովկիանոսներու միջեւ, Միջ-Ատլանտեան Լեռնաշղթայի վրայ՝ Հիւսիսային Ամերիկայի եւ Եւրոպայի միջեւ: Ան մշակութապէս եւ քաղաքականապէս կապուած է Եւրոպային եւ տարածաշրջանի ամէնէն արեւմտեան եւ ամէնէն նօսր բնակեցուած երկիրն է:[5] Անոր մայրաքաղաքը եւ ամենամեծ քաղաքը Ռէյքիաւիքն է, որ կը հիւրընկալէ երկրի մօտաւորապէս 380,000 բնակիչներուն շուրջ 36%-ը (չհաշուելով մօտակայ քաղաքները/արուարձանները, որոնք առանձին քաղաքապետարաններ են): Երկրի պաշտօնական լեզուն իսլանտերէնն է: Իսլանտա կը գտնուի տեկտոնական սալերու միջեւ ճեղքուածքի վրայ, եւ անոր երկրաբանական գործունէութիւնը կ'ընդգրկէ կէյզերներ եւ յաճախակի հրաբխային ժայթքումներ:[6][7] Ներքին մասը կը բաղկանայ հրաբխային բարձրավանդակէ՝ աւազային եւ լաւայի դաշտերով, լեռներով եւ սառցադաշտերով, եւ բազմաթիւ սառցադաշտային գետեր կը հոսին դէպի ծով՝ ցածրավայրերու ընդմէջէն: Իսլանտա կը տաքնայ Ծոցային Հոսանքով եւ ունի բարեխառն կլիմայ, հակառակ անոր որ կը գտնուի Արքթիք Շրջագիծէն քիչ մը հարաւ: Անոր լայնութիւնը եւ ծովային ազդեցութիւնը ամառները կը պահեն զով, եւ անոր կղզիներու մեծամասնութիւնը ունի բեւեռային կլիմայ:
Ըստ հնագոյն ձեռագիր Լանտնամապոքի, Իսլանտայի բնակեցումը սկսաւ 874 թուականին, երբ նորվեկիացի առաջնորդ Ինկոլֆր Առնարսոն դարձաւ կղզիի առաջին մշտական բնակիչը:[8] Յաջորդող դարերուն, նորվեկիացիները, եւ աւելի քիչ չափով այլ սքանտինաւեան ժողովուրդներ, գաղթեցին Իսլանտա, իրենց հետ բերելով թրալներ (այսինքն՝ ստրուկներ կամ ճորտեր) կելտական ծագումով: Կղզին կառավարուեցաւ որպէս անկախ հանրապետութիւն տեղական խորհրդարանի՝ Ալթինկի ներքոյ, որ աշխարհի ամէնէն հին գործող օրէնսդիր ժողովներէն մէկն է: Քաղաքացիական պայքարի ժամանակաշրջանէ մը ետք, Իսլանտա ենթարկուեցաւ նորվեկիական իշխանութեան 13-րդ դարուն: 1397-ին, Իսլանտա հետեւեցաւ Նորվեկիայի միացման Քալմարի Միութեան՝ Տանիայի եւ Շուետիայի թագաւորութիւններուն հետ միասին, անցնելով տէ ֆաքթօ տանիական իշխանութեան տակ անոր լուծարումով 1523-ին: Տանիական թագաւորութիւնը ուժով ներմուծեց լիւթերականութիւնը 1550-ին,[9] եւ Քիէլի Դաշնագիրը պաշտօնապէս յանձնեց Իսլանտան Տանիային 1814-ին:
Ազդուած ազգայնականութեան գաղափարներէն Ֆրանսական Յեղափոխութենէն ետք, Իսլանտայի անկախութեան համար պայքարը ձեւաւորուեցաւ եւ գագաթնակէտին հասաւ Տանիա-Իսլանտական Միութեան Օրէնքով 1918-ին, Իսլանտայի Թագաւորութեան հիմնադրութեամբ, կիսելով անձնական միութեամբ Տանիայի գահակալ միապետը: Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմի ընթացքին Տանիայի գրաւման օրերուն, Իսլանտա ճնշող մեծամասնութեամբ քուէարկեց հանրապետութիւն դառնալու 1944-ին, վերջ դնելով Տանիայի հետ մնացեալ պաշտօնական կապերուն: Թէեւ Ալթինկը կասեցուած էր 1799-էն մինչեւ 1845, Իսլանտա այնուամենայնիւ կը պնդէ որ ունի աշխարհի ամէնէն երկար գործող խորհրդարաններէն մէկը: Մինչեւ 20-րդ դար, Իսլանտա մեծապէս կը յենուէր ապրուստի ձկնորսութեան եւ գիւղատնտեսութեան վրայ: Ձկնորսութեան արդիւնաբերացումը եւ Մարշալի Ծրագրի օգնութիւնը Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմէն ետք բարգաւաճում բերին, եւ Իսլանտա դարձաւ աշխարհի ամէնէն հարուստ եւ զարգացած ազգերէն մէկը: 1950-ին, Իսլանտա միացաւ Եւրոպայի Խորհուրդին:[17] 1994-ին ան մաս դարձաւ Եւրոպական Տնտեսական Տարածքին, աւելի բազմազանեցնելով իր տնտեսութիւնը այնպիսի ոլորտներու մէջ ինչպէս՝ ֆինանսներ, կենսաբանական արհեստագիտութիւն, եւ արտադրութիւն:
Իսլանտա ունի շուկայական տնտեսութիւն համեմատաբար ցած հարկերով, համեմատած այլ ՏՀԶԿ երկիրներու հետ,[10] ինչպէս նաեւ աշխարհի մէջ արհմիութիւններու անդամակցութեան ամէնէն բարձր տոկոսը:[11] Ան կը պահպանէ հիւսիսային ընկերային բարօրութեան համակարգ մը, որ կ'ապահովէ համընդհանուր առողջապահութիւն եւ բարձրագոյն կրթութիւն:[12] Իսլանտա բարձր կը դասուի միջազգային համեմատութիւններու մէջ ազգային կատարողականութեան, ինչպէս կեանքի որակ, կրթութիւն, քաղաքացիական ազատութիւններու պաշտպանութիւն, կառավարութեան թափանցիկութիւն, եւ տնտեսական ազատութիւն: Ան ունի ամէնէն փոքր բնակչութիւնը ՆԱԹՕ-ի որեւէ անդամի մէջ եւ միակն է առանց մշտական բանակի, ունենալով միայն թեթեւ զինուած ափապահ ուժեր:[13]
Բնակչութեան 1960-2022 թուականների վիճակագրություն
|
|
|
|
|
- ↑ https://eng.menntamalaraduneyti.is/media/MRN-pdf/Icelandic-Language-Act-tr-260711.pdf
- ↑ https://www.britannica.com/place/Reykjavik
- ↑ 3,0 3,1 Population in the end of the 4th quarter of 2019 — Statistics Iceland.
- ↑ Human Development Report — Միավորված ազգերի կազմակերպության զարգացման ծրագիր, 2022.
- ↑ «Statistics Iceland»։ Government։ The National Statistical Institute of Iceland։ 14 September 2008։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2 December 1998-ին։ արտագրուած է՝ 14 September 2008
- ↑ Rae, Alison. Earthquakes and Volcanoes. Page 9. 2008. "Iceland is the only part of the Mid-Atlantic Ridge that rises above sea-level, and its central volcanic plateau is erupting almost constantly."
- ↑ Philippon, Mélody; Von Hagke, Christoph; E. Reber, Jacqueline. Cutting-Edge Analogue Modeling Techniques Applied to Study Earth Systems. Page 99. 2020. "Iceland is the only place on Earth where a mid-ocean ridge is exposed above sea level, atop the extensional plate boundary separating the North American plate and the Eurasian plate."
- ↑ Tomasson Richard F. (1980)։ Iceland, the first new society։ University of Minnesota Press։ էջ 63։ ISBN 978-0-8166-0913-0
- ↑ Jón R. Hjálmarsson (1993)։ History of Iceland: From the Settlement to the Present Day։ Iceland Review
- ↑ «OECD Tax Database»։ Oecd.org։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 25 January 2010-ին։ արտագրուած է՝ 26 January 2010
- ↑ «Industrial relations»։ ILOSTAT։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 August 2019-ին։ արտագրուած է՝ 9 October 2018
- ↑ Ólafsson Stefán (12 May 2004)։ «The Icelandic Welfare State and the Conditions of Children»։ borg.hi.is։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 18 August 2005-ին։ արտագրուած է՝ 22 April 2010
- ↑ The Military Balance 2014։ The International Institute of Strategic Studies (IISS)։ 2014
- ↑ 14,00 14,01 14,02 14,03 14,04 14,05 14,06 14,07 14,08 14,09 14,10 14,11 14,12 14,13 14,14 14,15 14,16 14,17 14,18 14,19 14,20 14,21 14,22 14,23 14,24 14,25 14,26 14,27 14,28 14,29 14,30 14,31 14,32 14,33 14,34 14,35 14,36 14,37 14,38 14,39 14,40 14,41 14,42 14,43 14,44 14,45 14,46 14,47 14,48 14,49 14,50 14,51 14,52 14,53 Համաշխարհային բանկի տվյալների բազա — Համաշխարհային Դրամատուն.
- ↑ Central Intelligence Agency The World Factbook — Washington, D.C.: Central Intelligence Agency, U.S. Government Printing Office, 1981. — ISSN 0277-1527; 1553-8133
- ↑ http://px.hagstofa.is/pxen/pxweb/en/Ibuar/Ibuar__mannfjoldi__2_byggdir__sveitarfelog/MAN02005.px/table/tableViewLayout1/?rxid=e07ea3de-99f1-46d1-a4d8-18245042f1e8
- ↑ http://www.statice.is/publications/news-archive/population/population-in-the-4th-quarter-2017/
- ↑ https://www.statice.is/publications/news-archive/population/population-in-the-1st-quarter-2018/
- ↑ Population in the end of the 4th quarter of 2018 — Statistics Iceland.
- ↑ https://px.hagstofa.is/pxen/pxweb/en/Ibuar/Ibuar__mannfjoldi__1_yfirlit__yfirlit_mannfjolda/MAN00101.px/table/tableViewLayout1/?rxid=f2eba250-2009-43b2-b7d5-1dc9eac1ca64