Թաքուն Հայեր
Թաքուն Հայեր (անգլերէն՝ Hidden Armenians; թրքերէն՝ Gizli Ermeniler[1]) համընդհանուր յղացք (արեւելահայերէն՝ եզրոյթ) մըն է, որ կը գործածուի բնութագրելու թուրքիոյ այն քաղաքացիները, որոնք իրենց ամբողջական կամ մասնակի հայկական ծագումը կը թաքցնեն թրքական ընկերութենէն։[2] Անոնք հիմնականաբար Օսմանեան հայերու յետնորդներն են, որոնք գոնէ արտաքուստ իսլամացան (եւ թրքացան կամ քրտացան) «ֆիզիքական ոչնչացումի սպառնալիքի տակ» Հայոց Ցեղասպանութեան ընթացքին։[3][4]
Գրականութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Թաքուն հայերուն մասին միջազգային ուշադրութիւն գրաւած առաջին գիրքերէն մէկը «Իմ Տատիկս՝ Հայ-Թրքական Յուշագրութիւն»-ն էր (անգլերէն՝ My Grandmother: An Armenian-Turkish Memoir), զոր գրած է Ֆէթհիյե Չէթինը (Fethiye Çetin): Չէթին, Այշէ Կիւլ Ալթընայ (Ayse Gul Altinay), Ժիրայր Լիպարիտեան (Gerard Libaridian) եւ Մորին Ֆրիլի-ի հետ միասաին (Maureen Freely) կազմած են իսլամացած հայերու վկայութիւններու ժողովածոյ մը, որ կը կոչուի՝ «Թոռները» (անգլերէն՝ The Grandchildren):[5]
Աւետիս Հաճեանի Գաղտնի Ազգ՝ Թուրքիոյ Գաղտնի Հայերը (անգլերէն՝Secret Nation: The Hidden Armenians of Turkey) լիակատար հետազօտութիւն մըն է իսլամացած կամ թաքուն հայերուն մասին, որոնք կ՚ապրին պատմական հայաստանի շրջաններուն մէջ ինչպէս նաեւ այժմու թուրքիոյ այլ շրջաններուն մէջ:[6]
Շրջաններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Թաքուն (ծպտեալ) հայերու մեծ մասը կը բնակի Թուրքիոյ արեւելեան նահանգներուն մէջ՝ պատմական Հայաստանի արեւմտեան հատուածը, ուր կեդրոնացած էր ցեղասպանութենէն առաջ ապրող հայ բնակչութեան մեծ մասը։.[7][8]
Տէրսիմ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]20-րդ դարու ընթացքքին Տէրսիմի լեռնային շրջանին մէջ ապրող անյայտ թիւով հայեր դարձի եկած են ալեւիականութեան:[9] Հայոց ցեղասպանութեան ժամանակ տարածաշրջանի հայերէն շատերը փրկուած են իրենց քուրտ դրացիներուն կողմէն:[10] Ըստ ՏԷրսիմի հայերու միութեան ղեկավար՝ Միհրան Փրկիչ Կիւլթեքինի (Mihran Prgiç Gültekin), Տէրսիմի բնակչութեան մօտ 75%-ը «կրօնափոխ հայերէ են:[11][12] Ան 2012 թուականին կը յայտնէ, որ Տէրսիմի մէջ աւելի քան 200 ընտանիք յայտարարած է իր հայկական ծագում ունենալու մասին, սակայն միւսները կը վախնան այդ մէկը ընել:[11][13]2013 թուականի ապրիլին Կոստանդնուպոլսոյ հայոց պատրիարքի այն ժամանակուայ պաշտօնակատար՝ Արամ Եպիսկոպոս Աթեշեանը կը յայտարարէ, որ Տէրսիմի բնակչութեան 90%-ը հայկական ծագում ունի:[14]
Տիգանակերտ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ցեղասպանութենէն առաջ Տիգրանակերտը (այժմու Տիարպաքըր, թրքերէն՝ Diyarbakır) հայկական քաղաք էր: Այժմ իսլամական մեծամասնութիւն ունեցող քաղաքին մէջ եկեղեցիներուն մեծ մասը աւերակ վիճակի մէջ են: Վիճակը մասամբ բարելաւուած է: Հայ համայնքը վերականգնած է եկեղեցիներէն մէկը եւ հայերէնի դասեր կը տրուին:[42]
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ Ziflioğlu Vercihan (24 June 2011)։ «Hidden Armenians in Turkey expose their identities»։ Hürriyet Daily News։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 13 November 2013-ին։ արտագրուած է՝ 13 November 2013
- ↑ Ziflioğlu Vercihan (19 June 2012)։ «Elective courses may be ice-breaker for all»։ Hürriyet Daily News։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 21 October 2013-ին։ արտագրուած է՝ 24 June 2013
- ↑ Khanlaryan Karen (29 September 2005)։ «The Armenian ethnoreligious elements in the Western Armenia»։ Noravank Foundation։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 10 November 2013-ին։ արտագրուած է՝ 16 June 2013
- ↑ Altınay Ayşe Gül, Çetin Fethiye (2014)։ The Grandchildren: The Hidden Legacy of 'Lost' Armenians in Turkey։ Transaction Publishers։ էջ xxxi։ ISBN 978-1412853910
- ↑ Demirdjian Alexis (2016-04-04)։ The Armenian Genocide Legacy։ Springer։ ISBN 978-1-137-56163-3
- ↑ «In the land of the massacres, the very last Armenians have been finally been found»։ The Independent (en-GB)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 22 June 2018-ին։ արտագրուած է՝ 2018-07-09
- ↑ Söylemez Haşim (27 August 2007)։ «Türkiye'de, Araplaşan binlerce Ermeni de var»։ Aksiyon (թուրքերեն)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 3 June 2013-ին։ արտագրուած է՝ 16 June 2013
- ↑ Melkonyan Ruben (27 September 2007)։ «Արաբացած հայեր Թուրքիայում [Arabized Armenians in Turkey]» (թուրքերեն)։ Noravank Foundation։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 21 October 2013-ին։ արտագրուած է՝ 16 June 2013
- ↑ «Armenian Elements in the Beliefs of the Kizilbash Kurds»։ İnternet Haber։ 27 April 2013։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 24 March 2012-ին։ արտագրուած է՝ 28 April 2013
- ↑ A. Davis Leslie (1990)։ Blair, Susan K., խմբգր․։ The slaughterhouse province: an American diplomat's report on the Armenian genocide, 1915–1917 (2. print. հրտրկթն․)։ New Rochelle, New York: A.D. Caratzas։ ISBN 9780892414581
- ↑ 11,0 11,1 «Mihran Gultekin: Dersim Armenians Re-Discovering Their Ancestral Roots»։ Massis Post (Yerevan)։ 7 February 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 28 January 2013-ին։ արտագրուած է՝ 30 December 2012
- ↑ Adamhasan Ali (5 December 2011)։ «Dersimin Nobel adayları...»։ Adana Medya (թուրքերեն)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 16 January 2013-ին։ արտագրուած է՝ 20 October 2013
- ↑ «Dersim Armenians back to their roots»։ PanARMENIAN.Net։ 7 February 2011։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 7 July 2012-ին։ արտագրուած է՝ 31 December 2012
- ↑ «Tunceli'nin yüzde 90'ı dönme Ermeni'dir»։ İnternet Haber (թուրքերեն)։ 27 April 2013։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 29 April 2013-ին։ արտագրուած է՝ 28 April 2013