Երկարաթեւ Շնաձուկ

Երկարաթեւ շնաձուկը կը լողայ նաւաստիներու ուղեկցութեամբ

Թագաւորութիւն	Կենդանիներ
Տիպ	Քորտաւորներ
Ենթատիպ	Ողնաշարաւորներ
Դաս	Կռճիկային ձուկեր
Կարգ	Քարխարինակերպեր
Ընտանիք	Գորշ շնաձուկեր
Ցեղ	Գորշ շնաձուկեր

Լատիներէն անուանում

Carcharhinus longimanus

Poey 1861

Հոմանիշներ

Ցանկ

Հատուկ պահպանութիւն

Կրիտիկական վիճակում գտնվող տեսակ
IUCN 3.1 Critically Endangered : ???

Արեալ

Դասակարգումը
Ուիքիցեղերու մէջ

Պատկերներ
Ուիքիպահեստի մէջ

Երկարաթեւ շնաձուկ^[1]^[2] (լատ.՝ Carcharhinus longimanus) շնաձուկերու տեսակ է, որ կը պատկանի գորշ շնաձուկերու ցեղին եւ համանուն ընտանիքին, քարխարինակերպերու (լատ.՝ Carcharhiniformes) կարգին։ Երկարաթեւ շնաձուկերը կ'ապրին արեւադարձային եւ մերձարեւադարձային ովկիանոսային ջուրերու։ Կը հանդիպի 230 մեթր խորութեան վրայ։ Ունին իլիկաձեւ մարմին։ Վերին վերջույթներու մակերեւոյթը շնաձուկի մարմինին կու տան մոխրագոյն, պրոնզագոյն, շագանակագոյն կամ կապոյտ գոյնաւորով, ամբողջ փորը՝ սպիտակ է։ Լողակներու եզրերը ունին ճերմակ երանգ։ Մարմնի առաւելագոյն երկարութիւնը կը հասնի 4 մեթր, կը կշռուին 167.4 կգ։ Սննդարկարգը շատ բազմազան է, բաղկացած է ձուկերու եւ գլխոտանիներ։ Կենդանածին են, կ'ունենան առնուազն 15 ձագ։

Վտանգաւոր է մարդու համար, ձկնորսութեան վայր է։

Անուանակարգ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Շնաձուկերու այս տեսակին առաջին անգամ նկարագրած է բնագետ Ռնէ Պրիմները 1822-1825 թուականներու շուրջ նուարակութեան ժամանակ։ Գիտնական Ֆրանսական Փոլինեզիոյ Տուամոտու կղզաշար յայտնաբերուած շնաձուկը անուանեց Carcharhinus maou: Հետագային այն նկարագրած է Քուպացի գիտնական Ֆիլիպէ Փայւին 1861 թուականին որպէս Carcharhinus longimanus^[3]: Բացի այդ կ'օգտագործուի նաեւ Pterolamiops longimanus անուանումը^[3]:

Միջազգային կենդաբանական անուանակարգման յանձնաժողովի կանոնները՝ այն անուանումը, որ կը հրապարակէ առաջինը, գերակա է ուստի անուանումը պէտք է ըլլայ անոր առաջին տրուած անունը՝ Carcharhinus maou, թէեւ Carcharhinus longimanus անունը թերեւս լայն կիրառում ունի։ Տեսակի անունը առաջացած է լատիներէն longimanus բառէն, որ թարգմանաբար կը նշանակէ «երկարաթեւ», եւ այն կը կապուի այս շնաձուկի առաջնային երկար լողակներու հետ^[4]:

Կենսատարածք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Երկարաթեւ շնաձուկերը կը համարուին աւելի ջերմասեր, որոնք կ'ապրին ովկիանոսի բաց մակերեւոյթային շերտը՝ 18 °C ջերմաստիճանի տակ։ Անոնց համար աւելի նախընտրելի ջերմաստիճանը կը տատանուի 20 °C մինչեւ 28 °C սահմաններուն։ Երբ ջրի ջերմաստիճանը կ'իջնէ, անոնք հակուած են հեռանալ այդ տարածքին^[5]: Նախկինին շնաձուկերու այս տեսակը շատ տարածուած էր, սակայն վերջին հետազօտութիւնները ցոյց տուած են, որ անոնց թիւը կտրուկ կը նուազի։

Երկարաթեւ շնաձուկերը տարածուած են ամբողջ աշխարհով մէկ 45° հիւսիսէն մինչեւ 43° հարաւային լայնութիւնը։ 2004 թուականին Շուետի արեւմտեան ափին, իր կասկածեալ կենսատարածքի հիւսիսային սահմանին այն կողմ, յայտնաբերուած եւ բռնուած է այս տիպի շնաձուկ: Իսկ 2013 թուականին լուրեր տարածուած են այն մասին, որ Բրիտանիոյ ափերու մարդիկ տեսած են երկարաթեւ շնաձկան, որ ունէր 4 մեթր երկարութիւն, իսկ քաշը մետ 300 կգ^[6]: Շնաձուկերուն մեծ մասը իրենց ժամանակը անց կանցնին ովկիանոսի շերտին՝ ովկիանոսի 150 մեթր խորութեան վրայ եւ կը նախընտրուի ջուրէն մնալ որոշակի հեռաւորութեան վրայ։Ըստ տուեալներու, նաւերը որքան հեռու կը գտնուին ափին, այնքան աւելի շատ կը հանդիպին երկարաթեւ շնաձուկերուն։ Սակայն անոնք երբեմն կու գան ափի մօտ՝ ջրի մակերեւոյթին լողալու համար^[7]: Որպէս կանոն, երկարաթեւ շնաձուկերը կը վարին միայնակ կեանք, սակայն սնունդ հայթայթելու համար կը հաւաքուին խումբերով։ Այս տեսակի մօտ կը բացակայի օրուայ շրջապտոյտը, ան աշխոյժ է եւ ցերեկ, եւ գիշեր։ Շնաձուկերը կը լողան դանդաղ, լայն բացուած կրծքային լողակներով։ Անոնց յաճախ կ'ուղեկցին տարբեր տեսակի ձուկեր՝ նաւաստիներ (լատ.՝ Naucrates ductor), կպչաններ (լատ.՝ Echeneidae) եւ քորիֆեներ (լատ.՝ Coryphaena)։ Վերջին փաստը զարմանք կ'առաջացնէ, քանի որ գիշատիչները յաճախ կ'ուտեն այդ ոսկեայ-կանաչ ձուկերը։ 1988 թուականին երկարաթեւ շնաձուկը նկատած են նաւաստի կէտերու (լատ.՝ Globicephala) ուղեկցութեամբ^[8]:

Արտաքին Տեսք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Երկարաթեւ շնաձկներու կրծքավանդակի լողակները զգալիորէն աւելի երկար եւ լայն է, քան այլ շնաձկներու, շանակագոյն, կապտաւուն կամ մոխրագոյն, իսկ որովայնը սպիտակ, երբեմն դեղին երանգով։ Լողաթեւիկները պատուած են սպիտակ պուտերը։

Երկարաթեւ շնաձկները երկարութիւնը կարող է հասնիլ 3.5-4 մեթրի, բայց յաճախ կը հանդիպի յատուկ երկարութիւն ունեցողներ՝ 1.5-2 մեթր, իսկ քաշը 20-60 կգ։ Առաւելագոյն քաշը 170 կգ։ Էգերը սովորաբար աւելի խոշոր են, քան արուները։ Արուներու միջին չափը 1.5 մեթր է, իսկ էգերինը 1.9 մեթր։ Ներքրւի եռանկիւնաձեւ ատամները համեմատաբար փոքր չափեր ունին եւ ունի բարակ ատամնաւոր ծայրակալ։ Ստորին ծնոտին տեղակայուած են 13-15 ատամնաշարեր սիմֆիզի երկու կողմերուն։ Վերին ատամները նոյնպէս ունին եռանկիւնային ձեւ, անոնք խոշոր են եւ միւսները լայն, անոնց ծայրերը ատամնաւոր են։ Վերի ծնոտի վրայ տեղակայուած են 14-15 ատամնաշարեր՝ երկու կողմի սկսած սիմֆիզից։ Մաշկը ծածկուած է հարթ պլակոիդանման թեփուկներով։ Իւրաքանչիւր թեփուկին կի ծածկէ 5.7 կատար։

Կենսաբանութիւն եւ Էքոկոլիա[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Սննդակարգ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Երկարաթեւ շնաձկները կը սնուին ձուկերով, ինչպիսիք բարակուդաները, սթաւրիդները, մալինովները, տուցիները ինչպէս նաեւ գլխոտանանիներով, ծովային կրիաներով, փորոտանիներով, կատուաձուկերով, խեցգետնանմաններով, որոշները նոյնիսկ սատկած կաթնասուններու լեշերով։ Որսի ժամանակ անոնք ձուկերու վտառի մօտով կ'անցնին «բաց երախով»: Որսի ժամանակ անոնք կը դառնան ակրեսիվ։ «Ծնոտ» վէպի հեղինակ Փիթր Բենչլին կը հետեւէր երկարաթեւ շնաձուկերու եւ նկատեցաւ, որ անոնք կ'ուտեն նաւաստի կէտերու արտաթորութեան արգասինքները^[9]: Բազմաթիւ դիտարկումներէ յետոյ, կը պարզուի, որ երկարաթեւ շնաձուկերը մի քանի վայրկեանը մէկ դնչի ծայրը կը հանեն ջրէն դուրս։ Կայ տեսութիւն, որուն համաձայն երկարաթեւ շնաձուկերու թեւերը կ'օգնեն որսալ այնպիսի ձուկերու, ինչպէս են տուրիները եւ մարլինները։

Բազմացում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ատլանտեան ովկիանոսի հիւսիս-արեւմուտքին եւ Հնդկական ովկիանոսի հարաւ-արեւմուտքի բազմացման շրջանը ամռաննէ կ'սկսուի։ Խաղաղ ովկիանոս յղի էգերը որս կ'անուի ամբողջ տարին։ Մոխրագոյն շնաձուկերու ցեղի միւս տեսակներու նման երկարաթեւ շնաձկները կե համարուին կենդանածին։ Կենդանի օրկանիզմը զարգացող սաղմը ամբողջ տարին։ Մոխրագոյն շնաձկներու ցեղի միւս տեսակներու նման երկարաթեւ շնաձուկերը կը համարուին կենդանածին։ Կենդանի օրկանիզմը զարգացող սաղմը կը սնուին մոր միջոցով՝ ինչպէս բոլոր կաթնասունները։ Յղիութիւնը կը տեւէր մէկ տարի։ 1-15 օրական ձագն կ'ունենան 0-6 մ երկարութիւն։ Արուները եւ էգերը սեռական հասունութեան կը հասնին համապատասխանաբար 1.7-1.9 մ եւ 1.8-2 մ չափերու հասնելու։

Մարդու եւ Երկարաթեւ Շնաձկան Փոխազդեցութիւնը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Առեւտրական Նշանակութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Երկարաթեւ շնաձուկերը կը հանդիսանան ձկնորսութեան համար վայր։ Կ'օգտագործուի լողաթեւիկները, միսը, լեարդի յուշը եւ մշակը։ Միսն կ'ուտեն թարմ, ապխտած, չորցած եւ աղացած վիճակներուն։ Ձկնորսութիւնը կ'իրականացուի ամբողջ շրջակայքի։ Շատ յաճախ շնաձկները կը բռնուին, քանի որ կուլ կու տան խայծը, որ նախատեսուած էր ուրիշ ձկներու համար։ Բայց այդ, երկարաթեւ շնաձուկերը մէծ վնաս կը պատճառեն որսորդութիւնը։ Անոնք կ'ուտեն այն ձուկերու, որոնք արդէն կեռիկի վրայ են^[10]:

ԱՄՆ-ին կատարուած ձկնորսական աշխատանքներու վերլուծութիւնը ցոյց տուած է, որ 1992-2000 թուականներու ժամանակահատուած երկարաթեւ շնաձուկերու թիւը հիւսիւս-արեւմտեան եւ կենդրոնա-արեւմտեան Ատլանտիկայի նուազած է 70 %-ով։

Համաձայն Միքսիկական ծոցին անցկացուած հետազօտման այդ տեսակի թիւը նուազած է 99.3 տոկոսով, սակայն ձկնորսական մեթոտներու փոփոխութիւններ եւ տուեալներու հաւաքագրումը դժուարացնման կու տան ճիշդ գնահատականը։ 2013 թուականին Նոր Զելանտայի այս շնաձուկերը պաշտպանութեան տակ ճանչուեցան։ Բնութեան պահպանութեան միջազգային միութիւնը անոնց անուանած է «խոցելի» տեսակ^[11]:

Խնամքը Ոչ Բնական Պայմաններու Մէջ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ի տարբերութիւն այլ ովկիանոսաբնակ շնաձկները, ինչպիսի օրինակ կապոյտ կէտը, այս կենդանին բաւական լաւ կարողանայ գոյատեւել անազատութեան մէջ։ Մոնտարէ Պէյ ովկիանարիումի մէջ 3 տարի պահւող շնաձկներու մէկը հասած է 0-3 մ երկարութեան, իսկ միւս 2-ը անորոշ ժամանակին հասած է 0.5 մեթր^[12]:

Վտանգաւորութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Երկարաթեւ շնաձկները լողում են ջրասուզակի հետ: Կարմիր ծով, Եգիպտոս, 2009 թվական

Ֆրանսացի հետազոտող-ովկիանոսագէտ Ճագ Իվ Քուսթո երկարաթեւ շնաձուկերու անուանած է «նշավկներու ամենավտանգաւորը»^[13]: Բացի այդ, ան այդ շնաձկներու անուանած է «արքայազն երկարաձեռքեր» եւ պնդած է, որ այն գիւղական միակ ներկայացուցիչն է եւ նոյնիսկ քիչ մը կը վախնան բազմութիւնը։

Չնայած այն հանգամանքին, շնաձկներու տեսակներ եւ հենց մեծ ճերմակ շնաձուկը վատ համբաւ կը վայելեն, որոնք կը պահուին աջին մօտ, երկարաթեւ շնաձկները զուր չեն կասկածուին մարդկանց վրայ յարձակումներու մէջ, նաւաբեկութեան կամ ինքնաթիռակործման եւ բաց ծովին յայտնուելուն մէջ^[14].: Նման միջադեպերը չեն ընդգրկեն այդ ցոյցական XX-XXI դարերու ընթացքին անոնք փաստաթղթերով հաստատուած չեն^[15]: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ նաւ Nova Scotiaն որ վրայ մօտ 1000 մարդ էր, ջրասոյզ կը լինի գերմանական սուզանաւով Հարաւային Ափրիկէի ափերի մօտ։ Միայն 19 մարդ կը փրկուի, միւսները մահւան պատճառը կը համարուի երկարաթեւ շնաձուկը^[16]::

Լողորդներու համար երկարաթեւ շնաձկները նուազագոյն սպառնալիք կը ներկայացնեն, բայց բաց ովկիանոսի մէջ գտնւողներու համար անոնք շատ վտանգաւոր են։ Սակայն ափամերձ ջուրերուն եղած են քանի մը միջադեպեր 2010 թուականին Դեկտեմբերին Եգիպտոսին Շարմ էլ-Շէյխ հանգստաւայրին մէջ տեղի ունեցած հինգ յարձակում չորս մարդ լուրջ վնասուածքներ ստացած է, եւ մէկ լողորդ սպաննուած է։ Յարձակումները տեղի ունեցած են ափին ոչ հեռու վայր մը, որտեղ ափը կտրուկ աւարտած է։

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ Կենդանիների կյանքը. Հատոր 4. Ланцетники. Круглоротые. Хрящевые рыбы. Костные рыбы / под ред. Т. С. Раса, гл. ред. В. Е. Соколов. - 2-е изд. - М.: Просвещение, 1983. - С. 38. - 575 с.
↑ Линдберг, Г. У., Герд, А. С., Расс, Т. С. Словарь названий морских промысловых рыб мировой фауны. - Ленинград: Наука, 1980. - С. 39. - 562 с.
↑ ^3,0 ^3,1 «Большой латинско-русский словарь»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2015-01-19-ին։ արտագրուած է՝ 2015-03-13
↑ «ISAF Statistics on Attacking Species of Shark»։ Flmnh.ufl.edu։ 2009-05-20։ արտագրուած է՝ 2010-07-05
↑ Bíró Zsuzsa (2007-10-08)։ «Hogyan szaporodnak a cápák?»։ National Geographic Magyarország։ արտագրուած է՝ 2010-07-28
↑ James Fielding (September 8, 2013)։ «Shark that ate 600 US sailors is 'circling' waters off Britain»։ http://www.express.co.uk/։ արտագրուած է՝ 2015-03-13
↑ Cathleen Bester։ «Oceanic Whitetip Shark»։ Florida Museum of Natural History։ արտագրուած է՝ 2014-03-15
↑ Stafford-Deitsch, Jeremy (1988)։ Shark: A Photographer's Story։ Sierra Club Books։ ISBN 0871567334
↑ Benchley, Peter Shark Trouble. — Random House, 2002. — 208 p. — ISBN 0375508244
↑ Baum, J.K., Kehler, D. and Myers, R.A. (2005)։ «Robust estimates of decline for pelagic shark populations in the northwest Atlantic and Gulf of Mexico»։ Fisheries 30: 27–30։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-04-21-ին։ արտագրուած է՝ 2016-01-08
↑ Thomas H. Lineaweaver III and Richard H. Backus (1969)։ The Natural History of Sharks։ Lippincourt
↑ MCGrath, Matt (11 March 2013)։ «'Historic' day for shark protection»։ BBC News։ արտագրուած է՝ 27 July 2013
↑ Cousteau, Jacques-Yves & Cousteau, Philippe (1970)։ The Shark: Splendid Savage of the Sea։ Doubleday & Company, Inc
↑ Martin, R. Aidan.։ «Family Carcharhinidae: Whaler Sharks - 54+ species»։ Elasmo Research։ արտագրուած է՝ 2014-03-05
↑ «Oceanic Whitetip Shark Carcharhinus longimanus (Poey, 1861) in Captivity»։ H. F. Mollet։ արտագրուած է՝ 15 May 2014
↑ Stanton Doug (2003)։ In Harm's Way: The Sinking of the USS Indianapolis and the Extraordinary Story of Its Survivors (1st Owl Books հրտրկթն․)։ New York: H. Holt։ ISBN 978-0-8050-7366-9

Արտաքին յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

[life-1] Կենդանիների կյանքը. Հատոր 4. Ланцетники. Круглоротые. Хрящевые рыбы. Костные рыбы / под ред. Т. С. Раса, гл. ред. В. Е. Соколов. - 2-е изд. - М.: Просвещение, 1983. - С. 38. - 575 с.

[в-2] Линдберг, Г. У., Герд, А. С., Расс, Т. С. Словарь названий морских промысловых рыб мировой фауны. - Ленинград: Наука, 1980. - С. 39. - 562 с.

[Большой_латинско-русский_словарь-3] 3,0 ^3,1 «Большой латинско-русский словарь»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2015-01-19-ին։ արտագրուած է՝ 2015-03-13

[4] «ISAF Statistics on Attacking Species of Shark»։ Flmnh.ufl.edu։ 2009-05-20։ արտագրուած է՝ 2010-07-05

[5] Bíró Zsuzsa (2007-10-08)։ «Hogyan szaporodnak a cápák?»։ National Geographic Magyarország։ արտագրուած է՝ 2010-07-28

[6] James Fielding (September 8, 2013)։ «Shark that ate 600 US sailors is 'circling' waters off Britain»։ http://www.express.co.uk/։ արտագրուած է՝ 2015-03-13

[bester-7] Cathleen Bester։ «Oceanic Whitetip Shark»։ Florida Museum of Natural History։ արտագրուած է՝ 2014-03-15

[8] Stafford-Deitsch, Jeremy (1988)։ Shark: A Photographer's Story։ Sierra Club Books։ ISBN 0871567334

[9] Benchley, Peter Shark Trouble. — Random House, 2002. — 208 p. — ISBN 0375508244

[10] Baum, J.K., Kehler, D. and Myers, R.A. (2005)։ «Robust estimates of decline for pelagic shark populations in the northwest Atlantic and Gulf of Mexico»։ Fisheries 30: 27–30։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2013-04-21-ին։ արտագրուած է՝ 2016-01-08

[11] Thomas H. Lineaweaver III and Richard H. Backus (1969)։ The Natural History of Sharks։ Lippincourt

[12] MCGrath, Matt (11 March 2013)։ «'Historic' day for shark protection»։ BBC News։ արտագրուած է՝ 27 July 2013

[13] Cousteau, Jacques-Yves & Cousteau, Philippe (1970)։ The Shark: Splendid Savage of the Sea։ Doubleday & Company, Inc

[Elasmo-14] Martin, R. Aidan.։ «Family Carcharhinidae: Whaler Sharks - 54+ species»։ Elasmo Research։ արտագրուած է՝ 2014-03-05

[captive-15] «Oceanic Whitetip Shark Carcharhinus longimanus (Poey, 1861) in Captivity»։ H. F. Mollet։ արտագրուած է՝ 15 May 2014

[DougStanton-16] Stanton Doug (2003)։ In Harm's Way: The Sinking of the USS Indianapolis and the Extraordinary Story of Its Survivors (1st Owl Books հրտրկթն․)։ New York: H. Holt։ ISBN 978-0-8050-7366-9

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]