Jump to content

Դրամատիրութիւն

Խմբագրել յղումները

Դրամատիրութիւնը տնտեսական համակարգ մըն է որ հիմնուած է արտադրական միջոցներու մասնաւոր սեփականութեան վրայ եւ անոնց գործածութեամբ՝ շահ ստանալու նպատակով։[1][2][3][4][5] Այս հասարակատնտեսական համակարգը պատմականօրէն զարգացած է մի քանի փուլերով եւ սահմանուած է շարք մը հիմնական կազմիչ տարրերով՝ մասնաւոր սեփականութիւն, շահահարցութեան շարժառիթ, դրամի կուտակում, մրցակցական շուկաներ, ապրանքականացում, վարձքով աշխատանք, եւ նորարարութեան ու տնտեսական աճի վրայ շեշտադրում։[6][7][8][9][10][11] Դրամատիրական տնտեսութիւնները հակուած են ապրելու տնտեսական աճի ընթացք մը։[12]

Տնտեսագէտներ, պատմաբաններ, քաղաքական տնտեսագէտներ ու հասարակաբաններ տարբեր տեսանկիւններ ընդունած են իրենց դրամատիրութեան վերլուծութիւններուն մէջ եւ ճանչցած են անոր տարբեր ձեւերը գործնականութեան մէջ։ Ատոնք ներառնում են laissez-faire կամ ազատ-շուկայական դրամատիրութիւն, պետական դրամատիրութիւն, եւ բարեկեցութեան դրամատիրութիւն։ Դրամատիրութեան տարբեր ձեւերը ունին ազատ շուկաներու, հանրային սեփականութեան,[13] ազատ մրցակցութեան արգելքներու, եւ պետութեան կողմէ քաջալերուած հասարակական քաղաքականութիւններու տարբեր աստիճաններ։ Շուկաներուն մէջ մրցակցութեան աստիճանը եւ միջամտութեան ու կարգակիր դերակատարութիւնը, նոյնպէս պետական սեփականութեան շրջանակը, կը տարբերին դրամատիրութեան տարբեր մոտէլներուն միջեւ։[14][15] Տարբեր շուկաներու ազատութեան չափը եւ մասնաւոր սեփականութիւնը սահմանող կանոնները քաղաքականութեան եւ քաղաքակարգի հարցեր են։ Գոյութիւն ունեցող դրամատիրական տնտեսութիւններուն մեծ մասը խառն տնտեսութիւններ են որ կը միաւորեն ազատ շուկաներու տարրերը պետական միջամտութեան հետ եւ երբեմն տնտեսական ծրագրաւորման։[16]

Դրամատիրութիւնը իր ժամանակակից ձեւով սկսած է Անգլիոյ գիւղականութենէն, ինչպէս նաեւ 16րդ եւ 18րդ դարերու միջեւ եւրոպական երկիրներու առեւտրական գործունէութիւններէն։ 18րդ դարու Արդիւնաբերական Յեղափոխութիւնը հաստատեց դրամատիրութիւնը որպէս արտադրութեան գերիշխող ձեւ մը, որ բնութագրուած է գործարանային աշխատանքով եւ բարդ աշխատանքային բաժանումով։ Համաշխարհայինացման գործընթացին միջոցով, դրամատիրութիւնը տարածուեցաւ ամբողջ աշխարհով մէկ 19րդ եւ 20րդ դարերուն, մանաւանդ Առաջին Համաշխարհային Պատերազմէն առաջ եւ Պաղ Պատերազմէն ետք։ 19րդ դարուն, դրամատիրութիւնը մեծապէս անկարգակից էր պետութենէն, բայց աւելի կարգակից դարձաւ Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմէն ետք «Keynes»-ական տնտեսագիտութեան միջոցով, որմէ ետք եկաւ աւելի անկարգակից դրամատիրական վերադարձ մը 1980-ականներէն սկսեալ՝ նեոլիպերալիզմի միջոցով։

Ծանօթագրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. ↑ Zimbalist Andrew, Sherman Howard J., Brown Stuart (1988)։ Comparing Economic Systems: A Political-Economic Approach։ Harcourt College Publishing։ էջեր 6–7։ ISBN 978-0-15-512403-5։ «Pure capitalism is defined as a system wherein all of the means of production (physical capital) are privately owned and run by the capitalist class for a profit, while most other people are workers who work for a salary or wage (and who do not own the capital or the product).» 
  2. ↑ Rosser Mariana V., Rosser J Barkley (2003)։ Comparative Economics in a Transforming World Economy։ MIT Press։ էջ 7։ ISBN 978-0-262-18234-8։ «In capitalist economies, land and produced means of production (the capital stock) are owned by private individuals or groups of private individuals organized as firms.» 
  3. ↑ Jenks Chris։ Core Sociological Dichotomies։ London: SAGE Publishing։ էջ 383։ «Capitalism, as a mode of production, is an economic system of manufacture and exchange which is geared toward the production and sale of commodities within a market for profit, where the manufacture of commodities consists of the use of the formally free labor of workers in exchange for a wage to create commodities in which the manufacturer extracts surplus value from the labor of the workers in terms of the difference between the wages paid to the worker and the value of the commodity produced by him/her to generate that profit.» 
  4. ↑ Gilpin Robert (2018)։ The Challenge of Global Capitalism: The World Economy in the 21st Century։ Princeton University Press։ ISBN 978-0-691-18647-4։ OCLC 1076397003 
  5. ↑ Sternberg Elaine (2015)։ «Defining Capitalism»։ Economic Affairs 35 (3): 380–396։ doi:10.1111/ecaf.12141 
  6. ↑ Heilbroner RobertL. (2018)։ «Capitalism»։ The New Palgrave Dictionary of Economics (3rd հրտրկթն․)։ London: Palgrave Macmillan։ էջեր 1378–1389։ ISBN 978-1-349-95189-5։ doi:10.1057/978-1-349-95189-5_154 
  7. ↑ Hodgson GeoffreyM. (2015)։ Conceptualizing Capitalism: Institutions, Evolution, Future։ Chicago: University of Chicago Press։ ISBN 978-0-226-16814-2 
  8. ↑ Berend Ivan T. (2015)։ «Capitalism»։ International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences։ էջեր 94–98։ ISBN 978-0-08-097087-5։ doi:10.1016/B978-0-08-097086-8.62003-2 
  9. ↑ Antonio RobertJ., Bonanno Alessandro (2012)։ «Capitalism»։ The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Globalization։ ISBN 978-1-4051-8824-1։ doi:10.1002/9780470670590.wbeog060 
  10. ↑ Beamish Rob (2018)։ «Capitalism»։ Core Concepts in Sociology։ էջեր 17–22։ ISBN 978-1-119-16861-4։ doi:10.1002/9781394260331.ch6 
  11. ↑ Gregory Paul, Stuart Robert (2013)։ The Global Economy and its Economic Systems։ South-Western College Publishing։ էջ 41։ ISBN 978-1-285-05535-0։ «Capitalism is characterized by private ownership of the factors of production. Decision making is decentralized and rests with the owners of the factors of production. Their decision making is coordinated by the market, which provides the necessary information. Material incentives are used to motivate participants.» 
  12. ↑ Hodrick R., Prescott E. (1997)։ «Postwar US business cycles: An empirical investigation»։ Journal of Money, Credit and Banking 29 (1): 1–16։ JSTOR 2953682։ doi:10.2307/2953682 
  13. ↑ Gregory Paul, Stuart Robert (2013)։ The Global Economy and its Economic Systems։ South-Western College Publishing։ էջ 107։ ISBN 978-1-285-05535-0։ «Real-world capitalist systems are mixed, some having higher shares of public ownership than others. The mix changes when privatization or nationalization occurs. Privatization is when property that had been state-owned is transferred to private owners. Nationalization occurs when privately owned property becomes publicly owned.» 
  14. ↑ Macmillan Dictionary of Modern Economics (3 հրտրկթն․)։ 1986։ էջ 54 
  15. ↑ Bronk Richard (2000)։ Which model of capitalism։ OECD Observer 1999 (221–222) (OECD): 12–15։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 6 April 2018-ին։ արտագրուած է՝ 6 April 2018 
  16. ↑ Stilwell Frank (2002)։ Political Economy: the Contest of Economic Ideas (1st հրտրկթն․)։ Melbourne: Oxford University Press 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Դրամատիրութիւն&oldid=244199» էջէն