Բերանի Այրուածքային Համախտանիշ
Բերանի Այրուածքային Համախտանիշը (ԲԱՀ), յատուկ հիւանդութիւն մը չէ, այլ ախտանշաններու խմբաւորում մը[1]:
Լեզուի ծայրամասը, ոսկրային քիմքի (palate) յառաջամասը, կոկորդի եւ վարի շրթունքի ներքին բաժինի մակերեսը կ'ազդուին առաւելաբար ԲԱՀ-էն:
ԲԱՀ-ի պարագային բերանի լորձնաթաղանթը (mucous membrane) կ'ունենայ բնական վիճակ, առանց որեւէ մէկ ախտաբանական երեւոյթի կամ փոփոխութեան:
Տարիք եւ սեռ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]ԲԱՀ-ը կը պատահի որեւէ մէկ տարիքի եւ երկու սեռերու մէջ: Բայց առաւելաբար տարիքոտ կիներուն մօտ:
Անիկա կը սկսի անակնկալօրէն առանց ազդանշանի եւ կը տեւէ տարիներ: Քիչ պարագաներուն անիկա կ'անհետանայ շուտով կամ կ'ունենայ մեղմ ընթացք:
Ժամանակամիջոց
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]ԲԱՀ-ին հիմնական ախտանշանն է, որ կը պատահի ամէն օր եւ երկար ժամեր: Բերանի այրուածքային ցաւը ընդհանրապէս կը սկսի առաւօտուն կամ կէսօրէ առաջ: Քիչ պարագաներուն ան կը յայտնուի յետմիջօրէին:
Այրուածքային ցաւը առաջին ժամերուն կ'ըլլայ մեղմ: Ան կը սաստկանայ կամաց-կամաց եւ գագաթնակէտին կը հասնի ուշ գիշերին:
Բերանի այրուածքային ցաւը կ'ընդգրկէ լեզուին ծայրամասը, ոսկրային քիմքի յառաջամասը, կոկորդի մակերեսը եւ վարի շրթունքի ներքին բաժնի մակերեսը:
Բերանի այրուածքային ցաւին ուղեկցող ախտանշանները
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Բերանի այրուածքային ցաւին կ'ուղեկցին նաեւ հետեւեալ ախտանշանները[2]՝
- բերանի չորութիւն,
- ջուրի պահանջք-ծարաւ,
- համի զգացողութեան խանգարում կամ փոփոխութիւն (dysgeusia) եւ ասղնտոցկծումային (tingling) զգացողութիւն բերանին մէջ կամ լեզուին ծայրամասը:
- ԲԱՀ-ին ախտապատճառը ընդհանրապէս անորոշ է: Այս պարագային ԲԱՀ-ը կը կոչուի hիմնական ԲԱՀ: Յստակ եւ որոշ ազդակներով եւ ախտապատճառներով յառաջացած ԲԱՀ-ը կը կոչուի երկրորդական ԲԱՀ: Այս պարագային յստակ եւ որոշ ազդակներն ու ախտապատճառներն են՝
- Յոռի սննդառութիւն,
- Ոգելից ըմպելիներու եւ ծխախոտի գործածութիւն,
- Բերանի չափազանց գրգռութիւն՝ թթու նիւթով (acid) հարուստ ըմպելիներով եւ ատամներու մաքրութեան օճառներով,
- Պ-2, Պ-6, Պ-9 եւ B-12 կենսանիւթերու (vitamins), զինքի (zinc) եւ երկաթի անբաւարարութիւն,
- Որոշ սննդանիւթերու եւ կերակուրներու գերզգայնութիւն (allergy),
- Որոշ դեղերու գործածութիւն,
- Ատամնաշարի կազմուածք, սխալ նստուածք եւ անբնական ճնշում,
- Բերանի սնկային (fungal) բորբոքումներ, օրինակ՝ բերանածաղիկ (thrush),
- Ստամոքսա-որկորային ետհոսք (gastro-esophageal reflux).
- Շաքարախտ եւ ենթավահանագեղձութիւն (hypothyroidism),
- Ներծորութային (hormonal) խանգարում դաշտանադադարի (menopause) շրջանին,
- Հոգեբանական խանգարումներ եւ վերիվայրումներ՝ անձկութիւն (anxiety), ճնշուածութիւն (stress), ընկճուածութիւն (depression) եւ բնականէն աւելի առողջութեամբ մտահոգութիւն,
- Ծերութիւն[3]:
Զարգացող ախտաբանական երեւոյթներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]ԲԱՀ-ով կրնան զարգանալ հետեւեալ ախտաբանական երեւոյթները՝
- անձկութիւն,
- ընկերային կեանքի խանգարում եւ եւ ուտելու ու քնանալու դժուարութիւն:
Դարմանում
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Հիմնական ԲԱՀ-ի ախտապատճառներուն անորոշութեամբ՝ անոր դարմանումը կը դժուարանայ եւ կրնայ վերջնական եւ ամբողջական չըլլալ: Սակայն ան կը մեղմանայ հետեւեալ կողմնակի դարմանումներով՝
1. Ցաւաբեկ եւ չորութեան դէմ դեղերու գործածութեամբ,
2. Յաճախակի հերթականութեամբ քիչ քանակութեամբ ջուր խմելով,
3. Սառի կտորիկներ ծծելով,
4. Պաղ ջուրով բերանը եւ կոկորդը ողողելով (gargle),
5. Անշաքար ձիւթ ծամելով:
Շատ քիչ պարագաներուն հիմնական ԲԱՀ-ը կրնայ անակնկալօրէն անհետանալ կարճ ժամանակ մը եւ վերայայտնուիլ նոյն դրութեամբ եւ ուժգնութեամբ:
Երկրորդական ԲԱՀ-ի դարմանումը կ'ըլլայ վերջնական եւ ամբողջական՝ դարմանելով անոր բուն ախտապատճառը կամ ախտապատճառները[4]: