Աշխէն (վկայ)

Աշխէն
Տիգրան թագաւոր իր տիկնոջ՝ Աշխէնին եւ իր քրոջ՝ Խոսրովիդուխտին հետ
Ծնած է	անհայտ
Ծննդավայր	Ալանիա
Մահացած է	անհայտ
Մահուան վայր	Գառնիի Ամրոց
Քաղաքացիութիւն	Մեծ Հայք
Վարած պաշտօններ	միապետ?
Ամուսին	Տրդատ Գ.
Ծնողներ	հայր՝ Աշխադար?
Երեխաներ	Խոսրով Գ. Կոտակ, Մահբանու Արշակունի? և Սողոմէ Արշակունի

Աշխէն (նաեւ՝ Սուրբ Աշխէն, անհայտ, Ալանիա - անհայտ, Գառնիի Ամրոց), 4-րդ դարու վկայ, Հայ առաքելական եկեղեցւոյ տօներու սուրբ, հայոց թագուհի։ Տրդատ Գ. Մեծ թագաւորը ամուսնացած է թագաւորական տոհմէն սեռած թագուհիին՝ Աշխէնի հետ եւ հռչակած է՝ Արշակունի։

Աշխէնը արքայաքրոջ՝ Խոսրովիդուխտի հետ, Գրիգոր Ա. Լուսաւորչի քարոզչութեամբ ընդունած է քրիստոնէութիւնը, վարած՝ առաքինազարդ կեանք։ Արքայի մեծ օրիորդ՝ Խոսրովիդուխտի ամենայն մեծամեծներու զօրաբանակին հետ, թագուհին ալ մկրտուած է Եփրատ գետին մէջ՝ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչի ձեռքով։ Յայսմաւուրքներու վկայութեամբ, կեանքի վերջին տարիներուն, հետեւելով ամուսինին օրինակին՝ հրաժարած է արքունական ճոխ կեանքէն, առանձնացած է ու ճգնած։

Ըստ Ագաթանգեղոսի՝ Աշխէն թագուհին, ըլլալով հաւատարիմ ու ամուսինին նուիրուած կին, մասնակցած է Հռիփսիմեանց կոյսերու նշխարները հաւաքելու եւ գերեզմաններու մէջ ամփոփելու գործին։ Աշխէնը, Խոսրովիդուխտը եւ այլ նուիրեալ հայուհիներ, կոյսերու վկայարաններուն համար անուշահոտ խունկ ու իւղեր բերած են, որկերիզ կերպասէ հանդերձներ, ծիրանի եւ ոսկեհուռ դիպակներ։ Թագուհին և Խոսրովիդուխտը 302-303 թուականներուն օժանդակած են Էջմիածինի Մայր Տաճարի կառուցման։

Առաքինազարդ թագուհին, կեանքի վերջին շրջանին հետեւելով ամուսինին, կը հրաժարի պալատական անհոգ կեանքէն եւ մինչեւ մահը ճգնական կեանքով կ'ապրի Գառնի ամրոցին մէջ։ Հայ Եկեղեցին՝ Տրդատ Գ. թագաւորին, Աշխէն թագուհիին եւ Սուրբ Խոսրովիդուխտին յիշատակը կ'ոգեկոչէ Հոգեգալստեան 4-րդ շաբաթ օրը։

Գրականութիւն

• Յայսմաւուրք, ԿՊ, 1730, էջ 323։
• Գալուստեան Շ., Հայազգի սուրբեր, 3 հրտ., Երեւան, 1997։

Աղբիւր

• «Քրիստոնեայ Հայաստան» հանրագիտարան, Երեւան, 2002։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցուած է « Քրիստոնեա Հայաստան» հանրագիտարանէն, որի նիւթերը թողարկուած են` Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։