Աղեքսանդրիոյ Գրադարան
.svg) | |
 | |
| Երկիր |
 Եգիպտոս[1] |
|---|---|
| Տեսակ | ազգային գրադարան?, գրադարանի շենք?[1], գրականության թանգարան? և մշակութային կենտրոն? |
| Հիմնուած է | 16 Հոկտեմբեր 2002 |
| Տեղադրութիւն | Աղեքսանդրիա[1] |
| Հասցէ | Al Azaritah WA Ash Shatebi |
| Այլ տուեալներ | |
| Կայք | bibalex.org(արաբ.)(ֆր.) |
| Lua error in Մոդուլ:Wikidata at line 701: Tried to write global coord_mod. | |
Աղեքսանդրիոյ գրադարան, հին ժամանակաշրջանի մեծագոյն գրադարաններէն մէկը, գործած է Աղեքսանդրիոյ Թանգարանին՝ հելլենիստական գիտութեան կեդրոնին կից, Եգիպտոսի Աղեքսանդրիա քաղաքին մէջ։ Հիմնադրուած է Ք․Ա․ Գ․ դարուն Պտողեմէոս Ա․ի (կամ Փթոլեմէոս Փրկիչ) Πτολεμαίος Α΄ο Σωτήρ իշխանութեան տարիներուն ու կառուցուած է Պտողեմէոս Բ․ին (կամ Փթոլեմէոս Եղբայրասէր) Πτολεμαίος Β’ ο Φιλάδελφος կողմէ: Եղած է գիտութեան կարեւոր կեդրոններէն մէկը։ Պտողեմէոս Ա․ մակեդոնացի զօրավար էր՝ Աղեքսանդր Մակեդոնացիին յաջորդը[2]: Գրադարանի առաջին պահապանը եղած է Զինիտոթոս Եփեսացին (մինչեւ Ք․Ա․ 234), անկէ ետք՝ Էրաթոսթենիս Կիրենացին կամ՝ Քիրենացին Ερατοσθένης ο Κυρηναίος (Ք․Ա․ 236-195), Արիստոֆանիս Բիւզանդացին (Ք․Ա․ 185-180) եւ Արիստարխոս Սամոթրաքեցին Αρίσταρχος ο Σαμόθραξ (մինչեւ Ք․Ա․ 146)։ Գրադարանին մէջ աշխատած են հելլենիստական դարաշրջանի այլ նշանաւոր գիտնականներ, որոնցմէ է Իուքլիտը: Գրադարանը նուիրուած էր արուեստի եօթը աստուածուհիներուն՝ Մուսաներուն[3]:
Գրադարանը այրած են, ոչնչացուցած են գիրքերու մեծամասնութիւնը. այս պատճառով գրադարանը մշակութային ժառանգութեան աւերման խորհրդանիշ դարձած է։ Գրադարանի քանդումին թուականը կը տարբերի հին աղբիւրներու մէջ։ Հակառակ անոր որ Աղեքսանդրիոյ գրադարանի այրման գծով առասպել մը կայ, որ կը պատմէ թէ գրադարանը, ամենայն հաւանականութեամբ, շատ անգամ այրելու եւ աւերելու փորձերու ենթարկուած է, սակայն միշտ ալ յաղթահարած է զանոնք։ Գրադարանը մասամբ կամ ամբողջութեամբ քանդումին ամէնէն հաւանական դէպքերն են՝ Յուլիոս Կեսարի ժամանակ (հրոյ ճարակ դարձաւ Ք․Ա․ 48), Աուրելիանուսի յարձակման ատեն (270-ականներ), ղպտի եպիսկոպոս Թէոֆիլոսի կարգադրութիւնը (391 թուական), Դ․ եւ Ե․ դարերու կրօնական բախումները՝ հեթանոսներու եւ քրիստոնեաներու միջեւ եւ կամ արաբական գրաւման հետեւանքները։
Հիմնական գրադարանի ամբողջական աւերումէն ետք, հին գիտնականները «քոյր գրադարան»ը կ'օգտագործէին, որ Սերափիօ Σεραπείο տաճարին մէջ կը գործէր՝ Աղեքսանդրիա քաղաքին միւս ծայրը։ Ըստ Սոկրատիս Կոստանտինի՝ Թէոֆիլոս եպիսկոպոսը Սերափիօ տաճարը աւերած է 391–ին։
Պատկերասրահ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]-
-
Աղեքսանդրիոյ նոր գրադարանը -
Աղեքսանդրիոյ նոր գրադարանի շէնքին արտաքին մէկ մասը -
Շինութեան ու գրադարանի առանձնահատկութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Գրադարանը նախատեսուած է ութ միլիոն գիրքի պահպանման համար։ Գլխաւոր ընթերցասրահն ունի 70.000 մ² մակերես կասկադային 11 մակարդակներով։ Համալիրը նաեւ կը ներառէ համաժողովներու կեդրոն, մասնագիտացուած գրադարաններ կոյրերու, դեռահասներու ու երեխաներու համար, երեք թանգարան (հնութիւններու, ձեռագրերու ու Սատադա թանգարաններ), արուեստի չորս պատկերասրահ, ձեռագրերու վերականգնման լապորաթորիա։ Համալիրը աչքի կ'իյնայ ինքնատիպ ճարտարապետութեամբ. անոր հիմք ծառայած է հարաւի խորհրդանիշի գաղափարը։ Այն նման է արեւի սկաւառակին, որ հարաւային կողմէն քիչ մը բարձրացած է եւ թեքուած հիւսիս։ Դէպի հիւսիս թեքուած տանիքի ապակեայ մակերեւոյթի միջոցով գրադարան կը թափանցէ հիւսիսային լոյսը։
Գլխաւոր ընթերցասրահը կը գտնուի 32 մեթրանոց ապակեայ տանիքի տակ, որ ուղղուած է ծովին արեւային ժամացոյցի պէս եւ ունի մօտ 160 մ տրամագիծ։ Պատերը պատուած են Ասուանի կրանիթով, որուն վրայ փորագրուած են մարդկութեան 120 տարբեր գրային համակարգեր։
Գրապահոցը գետնի տակ է։ Այնտեղ նախատեսուած են միջոցներ օդին մէջ առկայ ծովային աղի` գիրքերու համար կործանարար հետեւանքներուն դէմ։ Ծովէն փչող քամիէն պաշտպանուելու նպատակով կառուցուած է օժանդակ պատ։
Աղեքսանդրիոյ գրադարանին մէջ պահուող աշխատութիւններու ժողովածուները նուիրուած են աշխարհի տարբեր կողմերէն։ Գրադարանին փոխանցուած սպանական փաստաթուղթերը կը վերաբերին մավրերու տիրապետութեան շրջանին, Սուէզի ջրանցքի կառուցման։ Գրադարանին մէջ տեղադրուած է Համացանցի արխիւի հայելի[4]։
Ղեկավարութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ներկայիս՝ տնօրէնը Իսմայիլ Սիրագելտինն է։ Ան նաեւ կը գլխաւորէ տնօրէններու խորհուրդները, որոնցմէ իւրաքանչիւրը կցուած է հետազօտական ինստիտուտներուն ու թանգարաններուն։ Ան Հոլանտայի Վագենինկէնի համալսարանի փրոֆեսէօր է։
Տես նաեւ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Աղեքսանտրիա (տես Աղեքսանտրիոյ Նոր Գրադարանը բաժինը)
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 archINFORM — 1994.
- ↑ Murray, S. (2009). The library: An illustrated history. Chicago, IL: Skyhorse Publishing, (pp. 15).
- ↑ Murray, S. A., (2009). The library: An illustrated history. New York: Skyhorse Publishing, p.17
- ↑ (հայերեն) Ալեքսանդրինա գրադարան, 2024-12-10, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%A1_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6, վերցված է 2025-05-13