Ախելո՛ոս (դիցաբանութիւն)

Ախելո՛ոս; Αχελώος
	Ախելո՛ոս․ հռոմէական խճանկարէ մանրամասնութիւնմը․ կը պատկերէ Ախելո՛ոս գետային աստուածութիւնը։ Զեւղմա (Կոմագենի, Թուրքիա)
Մասնագիտութիւն	գետերի հունական աստվածներ
Վարած պաշտօններ	գետային աստուածութիւն
Ամուսին	Սթերոբի; Մելբոմենի; Թերբսիհորի; Քալիոբի; Բերիմիդի
Ծնողներ	Ովկիանոս եւ Թիթիս
Երեխաներ	Բարթենոբի; Քալիրոյի; Քասթալիա; Բիրինի; Բիսինոյի; Թելքսիոբի; Լեւքոսիա; Մոլբի; Լիղիա; Ակլաֆոնոս; Աղլաոբի; Ահելիդես; Իբոդամաս; Էրիսիքի

Ախելո՛ոս (յուն․՝ Αχελώος)․ հին յունական դիցաբանութեան գետային աստուածութիւն։ Ըստ Օմիրոսին Ախելո՛ոս եղած է Ովկիանոսէն առաջ։ Ծովերը, աղբիւրներն ու ջուրերը որոնք երկիրէն կը բխին Ախելո՛ոսէն յառաջ եկած են։ Ընդհակառակը Իսիոդոս, Ախելո՛ոսին կ՛ընդգրկէ Թիթիսին եւ Ովկիանոսին զաւակներուն ցանկին մէջ՝ գետային աստուածութիւններ։ Անոր դուստրերն էին Սիրինես, Նիմֆեր եւ շատ ուրիշ աղբիւրներ (ակեր), ինչպէս օրինակ՝ Քասթալիա, Քալիրոյի, Բարթենոբի, եւայլն․։

Ախելո՛ոս ունեցած է բազմաթիւ կերպարներ։ Ընդհանրապէս ան, մէջքէն վար ձուկ կը պատկերացուի, մօրուքաւոր եւ գլխուն վրայ կոտոշներով։ Գետային աստուածութեան ուրիշ կերպարներ են՝ օձի նման, ցուլի նման եւ մարդանման էակ մը ցուլի գլուխով որուն մօրուքներէն շատ ջուր կը հոսէր (գետի երեւոյթի մարդանմանութիւններ)։ Իրողութիւն է սակայն որ Ախելո՛ոսին բազմաթիւ կերպարները կը նմանին (երեւոյթով կը պատկերացնեն) տգեղ հրէշի մը։

Ախելո՛ոս եւ Իրաքլիս (Հերակլես)

Ծանօթ է Դիյանիրային համար Ախելո՛ոսին եւ Իրաքլիսին մենամարտութեան առասպելը:

Իրաքլիս երբ Հադէս կ՛իջնէ, Դիյանիրային եղբօր եւ Ինէասին զաւակին՝ Մելէաղրոսին կը հանդիպի։ Ան, Իրաքլիսէն կը խնդրէ Դիյանիրային հետ ամուսնանայ։ Իրաքլիս, խօսքին տէրը կ՛ըլլայ եւ Քալիդոնա կ՛երթայ, ուր Ինէաս կը թագաւորէր։ Սակայն հոն արդէն հասած էր Ախելո՛ոս որ շարունակ կերպարափոխուելով, Ինէասին դուստրին ձեռքը կը խնդրէր։ Կռիւ տեղի կ՛ունենայ եւ գետային աստուածութիւնը, հակառակ բազմաթիւ կերպարափոխութիւններուն, կը պարտուի։ Իրաքլիս կը կտրէ անոր աջ եղջիւրը (կը փակէ գետին մէկ բերանը) եւ թափած արիւնէն Սիրինեսները կը ծնին։ Այդ եղջիւրը Իրաքլիս քովը չի պահեր եւ Ախելո՛ոս փոխադարձելով, անոր Առատութեան Եղջիւրը (նոր բերրի հողատարածքը) կու տայ, որ Իրաքլիս Ինէասին կը նուիրէ։ Գետային աստուածութիւն պարտուած էր եւ Իրաքլիս Դիյանիրային կ՛ամուսնանայ։ Ըստ Դիոդորոսին եւ Ստրապոնին, այս առասպելը կը մեկնաբանէ բնակիչներուն ջանքերը գետի հոսանքը ընտելացնել (եղջիւր), պարփակելով զայն կարեւոր աշխատանքներով (գետի կերպարափոխութիւն) եւ զայն բեղուն գետի վերածել (Իրաքլիսին ամուսնութիւնը)։

Էհինադես

Ախելո՛ոսին գետաբերանը կը գտնուին Էհինադես կղզիները։ Ըստ առասպելին, անոնք ժամանակին Նիմֆեր եղած են, որոնք սակայն մոռցած են Ախելո՛ոսին պատուել եւ աստուածութիւնը զայրացած, անոնց կղզիներու կը փոխակերպէ։

Ախելո՛ոս գետային աստուածութիւնը Աքարնանեսներուն եւ Մեթաբոնտիոններուն դրամներուն վրայ եղջերաւոր կը պատկերացուի։

Ըստ Սոֆոքլիսին

Հետեւեալ տողերով Սոֆոքլիս կը ներկայացնէ Ախելո՛ոսին։

Մեկնաբանութիւնը հին յունարէնէ թարգմանուած է

Սոֆոքլիս, Թրահինիէ ^[1]	Մեկնաբանութիւն
μνηστὴρ γὰρ ἦν μοι ποταμός, Ἀχελῷον λέγω, ὅς μ᾽ ἐν τρισὶν μορφαῖσιν ἐξῄτει πατρός, 10 φοιτῶν ἐναργὴς ταῦρος, ἄλλοτ᾽ αἰόλος δράκων ἑλικτός, ἄλλοτ᾽ ἀνδρείῳ κύτει βούπρῳρος· ἐκ δὲ δασκίου γενειάδος κρουνοὶ διερραίνοντο κρηναίου ποτοῦ. 15 τοιόνδ᾽ ἐγὼ μνηστῆρα προσδεδεγμένη δύστηνος ἀεὶ κατθανεῖν ἐπηυχόμην, πρὶν τῆσδε κοίτης ἐμπελασθῆναί ποτε. χρόνῳ δ᾽ ἐν ὑστέρῳ μέν, ἀσμένῃ δέ μοι, ὁ κλεινὸς ἦλθε Ζηνὸς Ἀλκμήνης τε παῖς· 20 ὃς εἰς ἀγῶνα τῷδε συμπεσὼν μάχης ἐκλύεταί με.θυρρόου Ὠκεανοῖο.»	«Ինչու գետ մը ունէի նշանած, Ախելո՛ոս, որ երք կերպերով 10 եկաւ եւ ծնողէս ձեռքս ուզեց, մէկ անգամ իսկական ցուլ, ուրիշ անգամ կամակոր ընձառիւծաձեւ հսկայ օձ, եւ կրկին մարդու մարմով եւ կովու գլուխով ու անտառային մօրուքաւոր աղբիւրէն ջուրեր կը հոսէին․ Այսպիսի նշանած չէր սպասածս, խեղճս կ՛աղաչէի մեռնիլ անոր անկողինին չհասած, երբ վերջապէս զիս ուրախացուց հզօր Զեւսին եւ Ալքմինիին 20-երորդ զաւակին գալը, եւ կռուելով հետը զիս ազատագրեց»

^[2] ^[3] ^[4] ^[5] ^[6] ^[7]

Ծանօթագրութիւններ

[1] [ https://el.wikisource.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CE%B1%CF%87%CE%AF%CE%BD%CE%B9%CE%B1%CE%B9 Τραχίνιαι/Թրահինիէ]

[2] Իսիոդոս, Թէողոնիա(յունարէն)

[3] Ուիքիդարան․ Ιλιάς/Φ, Հոմերոս(յունարէն)

[4] Ուիքիդարան, Կերպարափոխում 1-97, թարգմանութիւն Garth, Dryden, ․․․(անգլերէն)

[5] Արիադնի - հին յունական դիցաբանութեան կերպարներ եւ նիւթեր․ Ախելո՛ոս(յունարէն)

[6] Հին յունական դիցաբանութիւն / Ջուրին առասպելը - Ախելո՛ոս(յունարէն)

[7] Միխանի թու հրոնու․ Բոլոր գետերուն հայրը, հիանալի յունական գետը որ հնադարին աստուծոյ նման պաշտուեցաւ։ Զայն Իրաքլիս միայն կարողացաւ պարփակել(յունարէն)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]