Jump to content

Ալեքսանտրէթի Սանճաք

Քաղաք
Ալեքսանտրէթի Սանճաք
Երկիր  Սուրիոյ Առաջին Հանրապետութիւն
Հիմնադրուած է՝ 27 Նոյեմբեր 1918[1]

Ալեքսանտրէթի Սանճաք, քաղաք, որ գոյութեան ընթացքին ձեռքէ ձեռք անցնելով՝ տարբեր անուններ ստացած է՝ Ալեքսանտրեթթէ, Ալեքսանտրիա, Իսկենտերուն, Կատիսոն եւ այլն։

Ներկայիս՝ բռնազաւթուած Արեւմտեան Հայաստանի մէջ կը կրէ Իսքենտերուն անուանումը:

Քաղաքը հիմնադրուած է Ք.Ա. 4-րդ դարուն՝ Ալեքսանտր Մակեդոնացիի կողմէ՝ ի պատիւ պարսիկներուն դէմ տարած յաղթանակին։

1097-ին Ալեքսանտրէթ գրաւուած է խաչակիրներու կողմէ, իսկ այնուհետեւ այն մտաւ Կիլիկիոյ հայկական թագաւորութեան կազմ։ Ըստ արաբ պատմիչ Մարքիզիի Ալեքսանտրէթ եղած է Կիլիկիոյ առաջին քաղաքը։

17-րդ դարուն Ալեքսանտրէթ արդէն անցած է թրքական տիրապետութեան ձեռքը։ Քաղաքը կը գտնուէր յարմար ծովախորշի ափին, անոր համար ալ քաղաքին դերը իբրեւ նաւահանգիստ՝ ժամանակի ընթացքին աճած է։

Մինչեւ 1915-ի Մեծ Եղեռնի տարիները հայերը զբաղած են արհեստներով, այգեգործութեամբ եւ պարտիզպանութեամբ։ Քաղաքին մօտակայքը կան նաւթի պաշարներ։

Քաղաքն ունեցած է եւրոպական ոճով կառուցուած տուներ։ Ալեքսանտրէթի մէջ կը գտնուէին Քառասուն Մանկունք եւ Ս. Խաչ հայկական եկեղեցիները։ Քաղաքին մէջ կար 4 հայկական վարժարան։

Ալեքսանտրէթի շրջակայքը կային հայաբնակ գիւղեր, որոնց ողջ հայութիւնը թուրքերու կողմէ զանգուածաբար ոչնչացուած է 1915-1920 թուականներուն։

Ալեքսանտրէթի սանճաքը Սուրիոյ 15-րդ նահանգը եղած է[2]։ 1937 թուականին, ձեւականօրէն մնալով Սուրիոյ կազմին մէջ, անցած է Ֆրանիայի եւ Թուրքիոյ համատեղ հսկողութեան տակ։ 1938 թուականին այնտեղ ստեղծուած է Հաթայի ինքնավար պետութիւնը։ 1939-ի Յունիսին վերջինս միացուած Է Աթաթուրքեան Թուրքիոյ։

2023 թուականի Փետրուարի 6-ին տեղի ունեցած աղէտալի երկրաշարժին արդիւնքով հսկայական վնասներ կրած է Ալեքսանտրէթ քաղաքը, բազմաթիւ մարդիկ զոհուած են, այդ թուին՝ հայազգի բնակիչներ[3]:

Ծանօթագրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. https://books.google.com/books?id=qgIfAQAAMAAJ
  2. «Ալեքսանտրէթ Սուրիոյ 15-րդ նահանգն է. Դամասկոս»։ https://arevelk.am/ (անգլերեն)։ արտագրուած է՝ 2023-03-25 
  3. «Արեւմտեան Հայաստան․ Ալեքսանտրէթ»։ Western Armenia TV (wa-WA)։ արտագրուած է՝ 2023-03-25 
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
Այս յօդուածի կամ անոր մէջ որոշակի յատուածի սկզբանական տարբերակը վերցուած է «Հայկական Հարց» Հանրագիտարանէն, որու նիւթերը թողարկուած են Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։