Jump to content

Աբբաս իբն Ֆիրնաս

Աբբաս իբն Ֆիրնաս
Ծնած է 810[1]
Ծննդեան վայր Ռոնդա, Մալագա, Անտալուսիա, Սպանիա
Մահացած է 887[2]
Մահուան վայր Կորդովա, Անտալուսիա, Սպանիա
Գործունէութեան ոլորտ ֆիզիկա?
Տիրապետած լեզուներ լիբիա-բերբերական լեզուներ? եւ Արաբերէն

Ապու Ալ Քասէմ Ապպաս Իպն ֆարնաս Պն Ուարտաս Ալ Դաքրնի, ծնած է Անտալուս, մահմետական կրօնքի հաւատացիալ, գիտական հանրագիտարանի հնարիչ, բժիշկ, ճարտարագէտ, աստղագէտ, երաժիշտ եւ արաբերէն լեզուի բանաստեղծ: Ծնած է Սպանիայի Ռօնտա քաղաքի մէջ: Ան հռչակաւոր դարձաւ երբ առաջին անգամ փորձեց թռչիլ: Ենթադրութիւններ կան թէ լատիներէնով զինք կը կոչէին Armen Firman: Որպէս գնահատանք, յիշատակ եւ պարքեւատրանք Ապպաս Իպն ֆարնասին լուսնի վրայ հարուածաին խորշ մը անուանեցին իր անունով[3][4][5]:

Ապու-Ալ Քասէմ Ապպաս Իպն ֆարնաս Պն Ուարտաս Ալ Դաքրնին ծնած է Դաքրանայի Ռօնտա քաղաքի մէջ, ընտանիքի մը մէջ որուն արմատները Ամազիղէն (Amazighen) է իպն Ումայա ի հետեւորդներէն են, ան ապրեցաւ եւ սորուեցաւ Քորթոպայի մէջ, մասնագիտացաւ փիլիսոփայութեան, քիմիաի եւ աստղագիտութեան մէջ:

Երբ ճանչցուեցաւ Ապպաս իպն ֆարնասի գիւտերը , զինք թատավճրեցին մզկիթի մէջ ժողուուրդին ներկայութիամբ իբրեւ մեղաւոր եւ կրօնքէն շեղուած անձ:

Ան ստեղծեց ջրաին ժամացույց որ անուեցաւ միքադա "الميقاتة" , կարողացաւ ստեղծել թափանցիկ ապակի քարերէ եւ բժշքական ակնոցներ, առաւել եւս մանեկաւոր գունդի ստեղծումը որը կը կազմուի օղակներ է որոնք կը սերտեն մորլորակներու եւ աստղերու շարժումը, նույնպէս զարգացուցած է գաւարզի քարի ջարդելու միջոցները Անտալուսի մէջ Եգիպտոս ուղարկելու փոխարէն, ինք ստեղծած է առաջին գրիչը ամբողջ պատմութեան ընթացքին եւ մի քիանի տեսակի չափահարներ։

իպն ֆարնաս իր տան մէջ կազմածեր սենեակ մը որուն միջոցով հեշտեր դիտել երկինքը, աստղերը, ամպերը, կայծակներ եւ փոթորիկները։

իսկ իր ամէնէ հռչակաւոր փորձը արհեստական թեւերու օգտագործումներ թռիչելու փորձ կատարելու համար, Պաղտատի Րուսաֆա պալատին կողքը, որուն մասին հիշած է Մաքարրին։ Ապպաս Իպն Ֆարնաս էն քաչալերուած է Eilmer of Malmesbury իր արաքաստա օդանաւի 1010-1000 տարիներուն Անգլիո մէջ, բայց այս փորձը հասդատող չկայ։

Որպէս յուշ լուսնի վրայ հարուածաին խորշ մը անուանեցին իր անունով այս խորշի լայնքը մոտաւորապէս 89 կմ է, կարուցուեցաւ իր յուշարձանը Պաղտատի օդակայանի առջեւ որուն վրայ գրուեցաւ «առաջին արաբ օդաչուն ծնած է Անտալովսի մէջ», Լիպիան արտադրեց իր անունով նամակադրօշմ, Դարապլուսի օդակայանի պանդոկը անուանեցին իր անունով եւ ուրիշ մէկ օդակայան Պաղտատի հիւսիսը կոչուեցաւ իր անունով։ 2011 բացումը եղաւ Ապպաս իպն Ֆարնասի կամուրջը որուն կեդրոնական հատուածը կը գտնուի Ապպաս իպն Ֆարնասի յուշարձանը որ կերպարուած է դեւերով որոնք կը ձգտին կամրջի երկու ծայրերուն, կամուրջը կը գտուի Քուրթուպաի մէջ Գվադալկիվիր արաբերէն ուատի էլ Քեբիր գետին վրայ, Րօնտաի մէջ բացուեցաւ աստղագիտական կեդրոն Ապպաս Իպն Ֆարնասի անուամբ:

Ծանօթագրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. opac.vatlib.it
  2. الزركلي خ. ا. الأعلام: قاموس تراجم لأشهر الرجال والنساء من العرب والمستعربين والمستشرقين — 15 — بيروت: دار العلم للملايين, 2002. — հատոր 3. — է. 264.
  3. Lévi-Provençal E.։ «ʿAbbās b. Firnās»։ in Bearman P., Bianquis Th., Bosworth C.E., van Donzel E., Heinrichs W.P.։ Encyclopaedia of Islam 1 (2nd հրտրկթն․)։ Brill publishers։ էջ 11 
  4. 'Abbas Ibn Firnas։ The Engines of Our Ingenuity (1910) 
  5. Lynn Townsend White, Jr. (Spring, 1961). "Eilmer of Malmesbury, an Eleventh Century Aviator: A Case Study of Technological Innovation, Its Context and Tradition", Technology and Culture 2 (2), p. 97-111 [100f.]