«Տը Թել Թէյլ Հարթ» (The Tell-Tale Heart)
 | |
| Հեղինակ | Էտկար Ալլան Փօ |
|---|---|
| Երկիր | ԱՄՆ |
| Լեզու | Անգլերէն |
| Ոճ | սարսափի պատմուածք |
| Հրատարակող | The Pioneer |
Հրատարակչական թուական | 1843 |
| Գիրքի տեսակ | Կարճ պատմութիւն |
Տը Թել Թէյլ Հարթ (The Tell-Tale Heart)ը, պատմուածք մըն է, գրուած՝ Էտկար Ալլան Փոյին կողմէ:
Առաջին անգամ հրատարակուած է 1843-ին, «Տը Փայոնիր» (The Pioneer) հրատարակչութեան կողմէ։
Անիկա կը համարուի անգլերէն գրականութեան ամէնէն նշանաւոր եւ յաջող գործերէն մէկը, ինչպէս նաեւ Փոյին ամէնէն կատարեալ պատմութիւններէն մէկը:
Նիւթը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Պատմուածքը կը խօսի անձի մը մասին, որ իր ճիգերով կը փորձէ ընթերցողին յայտնել, թէ ինք «ողջմիտ» անձ մըն է, միաժամանակ կը նկարագրէ, թէ ինք ինչպէս ծերունի մը սպաննած է:
Դէպքերը կը նկարագրուին Ա. դէմքով, անծանօթ պատմիչի մը կողմէ[1]: Փոյին նկարագրութեամբ, զոհը՝ ծերունին, ունէր անգղի աչքեր, որոնք կը սարսափեցնէին պատմիչը, ուստի ան զգոյշ ձեւով կ'որոշէ սպաննել ծերունին:
Պատմութեան մէջ, յստակ չէ թէ ինչպէս եղած են ծերունիին եւ պատմիչին յարաբերութիւնները: Պատմիչը կ'ուրանայ, թէ ինք ատելութեան զգացումներ ունէր ծերունիին հանդէպ, ըսելով թէ ծերունին երբեք վնաս չէ հասցուցած իրեն եւ ինքզինք կ'արդարացնէ ըսելով, թէ անձնական պատճառներով չէ, որ սպաննած է զայն, այլ իր անգղի նմանող աչքերուն համար, որոնք ըստ իրեն, ժխտական ազդեցութիւն կը ձգէին իր վրայ: Պատմիչը քանի մը անգամ կը շեշտէ, թէ ան կը սիրէր ծերունին, միայն չէր սիրեր անոր աչքերը:
Պատմիչը կ'ըսէ, թէ ինք զգուշութեամբ եւ մտածուած ձեւով սպաննած է ծերունին եւ, թէ ինք խելագար անձ մը չէ: Եօթ օր, ամէն գիշեր, պատմիչը ծերունիին սենեակին դուռը կը բանար եւ տեսնելով, թէ անոր անգղի աչքերը փակ են, կը հրաժարէր զինք սպաննելէ:
Ութերորդ գիշերը, ծերունին կ'արթննայ, երբ աղմուկ մը կը լսէ: Պատմիչը չի տատամսիր եւ աղօտ լոյսի մը միջոցով կը նշմարէ, թէ ծերունիին անգղի աչքերը բաց են: Կը լսէ ծերունիին բարձր ու վախով լեցուն սիրտին տրոփիւնները ու անմիջապէս կը յարձակի անոր վրայ ու կը սպաննէ զինք:
Ան անդամահատելով ծերունին, դին կը պահէ սենեակի մը յատակի տախտակներուն տակ, անհետացնելով բոլոր փաստերը: Սակայն, դրացիները տարօրինակ ձայներ լսելով, կը կանչեն ոստիկանները եւ քանի մը վայրկեան ետք երեք ոստիկաններ կը հասնին պատմիչին տունը: Պատմիչը զանոնք կը տանի ծերունիին սենեակը, ուր կը գտնուէր դին: Բոլորը կը նստին այդ սենեակին մէջ։ Ոստիկանները տեսնելով պատմիչին հանդարտ եւ խաղաղ վարուելակերպը, ոչ մէկ բան կը կասկածին:
Պատմիչը կը սկսի յանցաւոր զգալ եւ տարօրինակ ձայն մը կը լսէ: Երբ ձայնը աւելի կը բարձրանայ, պատմիչը այն եզրակացութեան կը յանգի թէ այս ձայնը ծերունիին սիրտին տրոփիւններն են: Ձայնը աւելի կը բարձրանայ, սակայն ոստիկանները ոչ մէկ բան կը նկատեն:
Վախնալով այդ ձայներէն ու կարծելով, թէ ոստիկաններն ալ այդ մէկը կը լսեն, պատմիչը կը խոստովանի իր կատարած ոճիրը ու յատակը քանդելով կը յայտնաբերէ ծերունիին դին:
Հրատարակութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Պատմուածքը առաջին անգամ հրատարակուած է Յունուար 1843-ին, The Pioneer անունով թերթիկի մը կողմէ: Փոն պիտի ստանար 10 տոլար իր պատմութեան համար[2][3]: Պատմութիւնը կրկին կը հրատարակուի 23 Օգոստոս 1845-ին Broadway թերթիկին մէջ[3]: Անիկա քանի մը անգամ կը հրատարակուի Փոյին կենդանութեան ընթացքին[4]:
Անգլերէն գրականութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- Benfey C. Poe and the Unreadable: 'The Black Cat' and 'The Tell-Tale Heart'//New Essays on Poe's Major Tales. — Cambridge University Press, 1993. — 134 p. — ISBN 978-0521422437
- Cleman J. Irresistible Impulses: Edgar Allan Poe and the Insanity Defense//Bloom's BioCritiques: Edgar Allan Poe. — Philadelphia: Chelsea House Publishers, 2001. — 112 p. — ISBN 0791061736
- Fisher, Benjamin Franklin. Poe and the Gothic Tradition//The Cambridge Companion to Edgar Allan Poe / Kevin J. Hayes. — Cambridge: Cambridge University Press, 2002. — P. 72—91. — ISBN 0521797276
- Sova, Dawn B. Critical Companion to Edgar Allan Poe: A Literary Reference to His Life and Work. — NY: Facts on File, 2007. — viii+458 p. — ISBN 978-0816064083
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ Due to the ambiguity surrounding the identity of the story's narrator, that character's sex cannot be known for certain. However, for ease of description masculine pronouns are used in this article. Հերոսին սեռը յստակ չէ
- ↑ Silverman, Kenneth. Edgar A. Poe: Mournful and Never-ending Remembrance. New York: Harper Perennial, 1991. ISBN 0-06-092331-8, p. 201.
- ↑ 3,0 3,1 Moss, Sidney P. Poe's Literary Battles: The Critic in the Context of His Literary Milieu. Southern Illinois University Press, 1969. p. 151
- ↑ «"The Tales of Edgar Allan Poe" (index)»։ eapoe.org։ The Edgar Allan Poe Society of Baltimore։ September 30, 2007։ արտագրուած է՝ 2007-11-05
Արտաքին յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- «The Poe Museum» Archived 2009-01-22 at the Wayback Machine.- Պատմուածքը ամբողջութեամբ(անգլերէն)
- «The Tell-Tale Heart»- Պատմուածքին առաջին հրատարակութիւնը (Pioneer, 1843, № 1)(անգլերէն)
- Պատմուածքին հեռատեսիլի հաղորդումները «The Tell-Tale Heart» (1940-1950-ական թուականներ)(անգլերէն)
- Պատմուածքը կը կարդայ Վինսենթ Պրայսը часть 1, часть 2(անգլերէն)
- Ժապաւէն Ճէյմս Մէյսըն (1953)(անգլերէն)
- «Ballade Fantastique: d’après „Le Coeur Révélateur“ d’Edgard Poe» для арфы, մաս 1, մաս 2
- «The Tell-Tale Heart» Պատմուածքը ըստ «The Alan Parsons Project» խումբին