Արաբերէն
Template loop detected: Կաղապար:Տեղեկաքարտ Լեզու
Արաբերէն (արաբերէն՝ العَرَبِيَّة, 
ʻարապիյեահ կամ արաբերէն՝ عَرَبِيّ ʻարապի) սեմական լեզու մըն է, որ հնագոյն ժամանակներէն տարածուած էր Արաբական թերակղզիի հիւսիս-արեւմուտքին մէջ, իսկ ներկայիս «լեզուական կամուրջ» (լատ.՝ lingua franca) մը կը հանդիսանայ Արաբական աշխարհին համար[1]: Անիկա իր անունն ստացած է արաբներ անունով ժողովուրդէն, որ կ'ապրէր Միջագետքէն մինչեւ լիբանանեան լեռները եւ Սինայի թերակղզին:
Արաբերէնը Միաւորուած Ազգերու Կազմակերպութեան վեց պաշտօնական լեզուներէն մեկն է, եւ Արաբական Երկիրներուն Լիկայի լեզուն:
Նշանակութիւնը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ներկայիս գրական լեզուն կ'ուսուցանուէ դպրոցներէն եւ համալսարաններէն ներս եւ տարբեր աստիճաններով կը գործածուէ աշխատավայրերուն, կառավարութիւններուն եւ լրատուամիջոցներուն մէջ: Անիկա պաշտօնական լեզու կը հանդիսանայ 26 երկիրներուն համար եւ իսլամի արարողական լեզուն է:
Միջին դարուն գրական արաբերէնը մշակութային լեզու մըն եղած է Եւրոպային մէջ, յատկապէս գիտութեան, թուաբանագիտութեան եւ իմաստասիրութեան մէջ: Որպէս հետեւանք, շատ եւրոպական լեզուներ նաեւ անկէ շատ բառեր փոխառած են: Արաբական ազդեցութիւնը, նամանաւանդ, բառապաշարին մէջ, կ'երեւի եւրոպական լեզուներուն, առաւելապէս, սպաներէնին վրայ, պակաս չափով՝ փորթուկալերէնին, վալենսերէնին եւ քաթալաներէնին վրայ: Սիկիլիաներէնը կը պարունակէ շուրջ 500 արաբերէն բառեր: Պալքանեան լեզուները, ներառեալ յունարէնը, պուլկարերէնը նմանապէս փոխառած ունեն բազմաթիւ արաբերէն բառեր, որոնք այդ լեզուներուն օսմանեան թրքերէնի միջոցաւ անցած են:
Խօսողներուն Թիւը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Խոշորագոյն արաբախօս երկիրները, անոնց բնակչութիւնը եւ կարդալ-գրել իմացողներու տոկոսային մասը՝
- Եգիպտոս՝ 84 միլիոնէն[2] 74%-ը[3]
- Ալճերիա՝ 32 միլիոնէն[4] 80%-ը [3]
- Իրաք՝ 31 միլիոնէն[5] 79%-ը)[3]
- Սուտան՝ 31 միլիոնէն[6] 72%-ը[3]
- Սէուտական Արաբիա՝ 28 միլիոնէն;[5] 87%-ը[3]
- Եմէն՝ 24 միլիոնէն[5] 65%-ը[3]
- Մարոք՝ 22.6 միլիոնէն[7] 68.5%-ը[3]
- Սուրիա՝ 22 միլիոնէն[5] 84%-ը[3]
Գիրերը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Կաղապար:Գլխաւոր Յօդուած Արաբերէնին մէջ կը կիրառուեն արաբական գիրերը:
Բառակազմութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Արաբերէնին մէջ սովորական է բառերուն կազմաւորումը հիմնական արմատներէն: Բառամատները սովորաբար, կ'ունենան երեք բաղաձայններ, որոնցով կը ձեւաւորուեն զանազան բառերը: Զորօրինակ, «Ես գրած եմ» բառը կը կազմուէ համատեղելով ք-թ-պ բաղաձայններէն կազմուած «գրել» բառը ա-ա-թու կաղապարով՝
- քաթապթու՝ Ես գրած եմ
- քաաթապթու՝ Ես գրագրութիւն կ'ընեմ (մեկին հետ)
- աքթապթու՝ Ես թելադրած եմ
- իքթաթապթու՝ Ես ստորագրած եմ
- թաքաաթապնաա՝ Մենք կը գրագրուենք միմեանց հետ
- աքթուպու՝ Ես կը գրեմ
- ուքաթթիպու՝ Բան մը գրած եմ
- ուքթիպու՝ Կը թելադրեմ
- աքթաթիպու՝ Կը ստորագրեմ
- քոթիպա՝ Անիկա գրուած է
- ուքթիպա՝ Անիկա թելադրուած է
- մաքթուպ՝ Գրուած
- մուքթապ՝ Թելադրուած
- քիթաապ՝ գիրք
- քոթուպ՝ գրքեր
- քաաթիպ՝ գրագէտ
- քութթաապ՝ գրագէտներ
- մաքթապ՝ գրասենեակ
- մաքթապահ՝ գրադարան
- եւ այլն
Սովորական Արտայայտութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
| Արտայայտութիւն | Հայագիր ձեւը | Թարգմանութիւն |
|---|---|---|
| العربية | ալ-արապիյեահ | արաբերէն |
| مرحباً | մարհապա: | բարեւ |
| أهلاً وسهلاً | ահլան-ուասահլան | բարի եկաք |
| السلام عليكم | աս-սալաամու 'ալայքում | խաղաղութիւնը (ըլլայ) ձեր հետ |
| كيف حالك؟ | քայֆա հալուքա/հալուքի | ինչպէ՞ս էք |
| مع السلامة | մա'ա աս-սալաամահ | ցտեսութիւն |
| من فضلك | մին ֆատլաք/ֆատլիք | խնդրեմ |
| شكراً | շուքրան | շնորհակալ եմ |
| لا أعرف | լաա աʻրիֆու | չեմ գիտեր |
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ «Al-Jallad. The earliest stages of Arabic and its linguistic classification (Routledge Handbook of Arabic Linguistics, forthcoming)»։ արտագրուած է՝ 2016-10-27
- ↑ «Official Egyptian Population clock»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2012-10-30-ին։ արտագրուած է՝ 2017-11-14
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 The World Factbook Archived 2016-11-24 at the Wayback Machine.. Cia.gov. Retrieved on 2014-04-28.
- ↑ «Population of Algeria by CIA World Factbook»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2018-10-04-ին։ արտագրուած է՝ 2017-11-14
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 «World Population Prospects, Table A.1» (PDF)։ 2008 revision։ United Nations Department of Economic and Social Affairs։ 2009։ էջ 17։ արտագրուած է՝ 22 September 2010
- ↑ http://www.cbs.gov.sd Archived 2018-03-15 at the Wayback Machine. 2008 Sudanese census
- ↑ «Population of Marocco by CIA World Factbook»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2018-10-04-ին։ արտագրուած է՝ 2017-11-14
| ||||||
